اخبار ساختگی و شایعات محدود به هیچ کشوری نیست. و محدود به سیاست نیست. مردم در هندوستان نیز با پیروی از توصیه‌های غلط و ساختگی که برایشان در واتساپ فوروارد می‌شود، جان خود را به خطر می‌اندازند.
نمونه معروف آن، تصویری از چند قرص است که به مردم هشدار می‌دهد از مصرف برخی انواع قرص مسکّن استامینوفن خودداری کنند، چرا که “دکترها معتقدند این قرص‌ها حاوی ویروس Machupo است که یکی از خطرناک‌ترین ویروس‌های جهان است و میزان مرگ‌و‌میر آن بالاست.” در انتهای این پیام واتساپ آمده “من دِین خود را ادا کردم، حال نوبت شماست… به یاد داشته باشید که خداوند یاور کسانی است که به دیگران و خود یاری می‌رسانند!”
دکتر رانجیت مانکشوار، استاد طب پیشگیری در یکی از کالج‌های برجسته پزشکی در بمبئی، می‌گوید اغلب افراد درباره اطلاعاتی که از واتساپ به دست می‌آورند از او سؤال می‌کنند: “مطالبی درباره روش‌های مختلف درمان آرتریت (التهاب مفاصل)، دیابت، یا مکمل‌هایی برای اجتناب از آنژیوپلاستی، پیوسته در حال پخش است.”
او می‌گوید، “همه‌اش چرند است. یک نفر می‌گوید آب برگ‌های پاپایا (میوه مناطق حاره) را بگیرید (چون تب دانگی را خوب می‌کند،) یا مصرف داروهای دیابت را متوقف کنید و ریحان بخورید—و مردم هم واقعاً این کارها را امتحان می‌کنند!”
اخیراً دو مهندس نرم‌افزار به نام‌های شاماس اولیات و بال کریشن بیرلا در بنگلور برای مقابله با این موج اطلاعات غلط سایتی به نام Check4Spam تأسیس کرده‌اند که معادل هندی Snopes است که شواهد و دلایلی برای غلط بودن این‌گونه مطالب فورواردی در واتساپ ارائه می‌کند.
اولیات که مسئول حقیقت‌یابی سایت است می‌گوید، “هر روز 200 مورد از این چرندیات واتساپی دریافت می‌کنیم که از ما می‌خواهند بگوییم درست یا غلط است.” بیرلا مسئول فناوری و ترافیک سایت است.
مردم با حساب واتساپ خود وارد سایت چک-فور-اسپام می‌شوند و مطالب فورواردی را که می‌خواهند از صحت آن مطمئن شوند به این سایت فوروارد می‌کنند. اولیات که کارمند تمام‌وقت شرکت آی‌بی‌ام است، می‌گوید در زمان استراحت ناهار آن‌ها را مرور می‌کند و اولین کار او یک جستجوی برخط (آنلاین) است. اگر مطلب فورواردی نسخه‌ای از مطلب دیگری باشد که پیش از آن در اسنوپس یا Hoax-slayer آمده باشد، او می‌تواند سریعاً شرح مختصری بنویسد و همراه با لینک مربوطه منتشر کند.
او می‌گوید، “گاهی همان مطلب را قبلاً در یک پست دیگر پوشش داده‌ایم و در همان زمان استراحت ناهار، پاسخ را به همراه لینک منتشر می‌کنم. اما مطالبی را که نیاز به بررسی بیشتر دارند، می‌گذارم برای زمانی که کارم تمام شود و به منزل بروم.”
ترافیک چک-فور-اسپام که اندکی بیشتر از یک سال است که راه افتاده، طی یک ماه گذشته سه برابر شده و در حال حاضر، ماهانه 250 هزار بازدید دارد. چند سایت مشابه دیگر نیز در ماه‌های اخیر در هندوستان به راه افتاده است. سایت BoomLive یک بخش اخبار ساختگی اضافه کرده و SMHoax جدیدترین فورواردهای واتساپ را با علامت انگشت شست بالا یا شست پایین منتشر می‌کند.
چرا هندی‌ها عاشق فوروارد کردن این مطالب هستند؟
اول این‌که انجام آن آسان است. هندی‌ها بیش از 2 میلیون گوشی هوشمند دارند و با کمتر از 50 سنت در ماه می‌توانند یک بسته اینترنتی خریداری کنند. واتساپ در بخش بزرگی از کشور تبدیل به وسیله ارتباطی اصلی شده است.
اولیات یادآوری می‌کند که فرهنگ تردید و تحقیق درباره صحت اخبار و اطلاعات در هندوستان وجود ندارد. به نظر دکتر مانکشوار، پیام‌ها ممکن است درست به نظر برسند چون طب جایگزین بخشی از فرهنگ هند است. او می‌گوید، “در غرب شما یا پزشک هستید یا جراح یا هیچ‌کدام. این‌جا در هند ما علاوه بر پزشکی پیشرفته مبتنی بر شواهد، هامیوپاتی، ناتوروپاتی، آیورودا، و طب یونانی هم داریم. و این عقیده در هند رایج است که داروهای خانگی یا روش‌های سنتی که طی نسل‌ها دست‌به‌دست شده ارزش بیشتری دارد. یک جنبه تقدس دارد. درمان همه دردهاست.”
یک پزشک خانواده به نام دکتر آسرانی نیز می‌گوید وقت زیادی را برای متقاعد ساختن بیمارانی صرف می‌کند که اطلاعات خود را از مطالب فورواردی واتساپ کسب کرده‌اند. به نظر او، “این مطالب فورواردی تیزهوشانه تهیه شده‌اند. چرندیات را با واقعیت و افسانه مخلوط می‌کنند، تا معتبر به نظر برسد. سایت چک-فور-اسپام واقعاً خوب است. آنان برای رد هر مطلب از شواهد و تحقیقات استفاده می‌کنند. افرادی که به مطالب فورواردی شک دارند، در این‌جا واقعیت‌ها را می‌بینند و صرفاً با یک عقیده دیگر روبرو نیستند.”
موضع دکتر مانکشوار کمی محتاطانه‌تر است: “این تلاش واقعاً قابل ستایش است، ولی در مقایسه با گروه‌های آپارتمانی، خانوادگی، یا هم‌کلاسی‌ها در واتساپ که این چرندیات را هر روز فوروارد می‌کنند، یا پدر و مادر چقدر مؤثر است؟ ما نیاز به مقابله شدیدتری داریم چون زیان‌بار است.”
به نظر اولیات نمی‌توان به راحتی گفت چه کسی در پشت این چرندیات پزشکی است: “برخی پست‌ها شما را به یک وبسایت یا یک ویدئو در یوتیوب هدایت می‌کنند. مثلاً یکی ادعا می‌کند سُس گوجه‌فرنگی از ادرار و خون ساخته شده است. این ویدئوها با هدف کسب درآمد طراحی می‌شوند. ولی مثلاً حمام آب شور برای پیشگیری از ابولا و چرندیات دیگر را نمی‌توانم بفهمم.”
چک-فور-اسپام با سرمایه شخصی و درآمد آگهی‌ها راه‌اندازی شده و اداره می‌شود. ولی تعداد بازدید یک چالش است. اولیات می‌گوید، “این خوشحال‌کننده است ولی رسیدگی به آن مشکل است. نمی‌خواهیم مردم ناامید شوند ولی تنها نگرانی من این است که نتوانم پاسخگوی ترافیک سایت باشم. هم‌اکنون این سایت شش داوطلب دارد و در حال کار روی یک اپلیکیشن هستیم تا بخشی از رسیدگی، مانند کنترل موارد تکراری، به‌طور خودکار انجام شود.”
برنامه آتی آنان استفاده از افراد خبره، برای جلب سرمایه، و استفاده از تجربیات سایت‌های مشابه به زبان‌های مختلف خواهد بود.
