این مقاله از شماره ژانویه Annals of Internal Medicine نشان می‌دهد چگونه با انجام آزمایش‌های تشخیصی در برخی سرطان‌ها می‌توانیم برای مدیریت و مقابله با عوامل خطرساز به بیماران کمک کنیم. همچنین انجام آزمایش غیرضروری می‌تواند منجر به نتایج گمراه‌کننده شود.
به‌عنوان مثال، جنسیت زن یکی از عوامل خطرساز سرطان تیروئید است. تشخیص سرطان تیروئید در ایالات متحده در زنان سه برابر از مردان محتمل‌تر است. ولی مراجعه به پزشک و انجام آزمایش و تصویربرداری نیز در زنان بیشتر انجام می‌شود. این در‌حالی است که میزان مرگ‌و‌میر ناشی از این سرطان در مرد و زن تقریباً یکسان است و این یعنی جنسیت در مورد سرطان تیروئید، عامل خطرسازی است که ظاهراً بیش از حد واقعی نمود دارد.
سرطان پروستات، ملانوم، سرطان پستان، و اخیراً سرطان ریه، نمونه‌های دیگر سرطان‌های وابسته به کنکاش (scrutiny-dependent cancers) هستند. به‌نظر محققین، اپیدمیولوژی سرطان باید طوری تغییر کند که با نگاه مفهومی و مناسب‌تری نسبت به عوامل خطرساز همراه شود.
وقتی پزشکان و بیماران اصطلاح “عامل خطرساز” (ریسک‌فاکتور) را می‌شوند، باید از خود بپرسند، “عامل خطرساز چه؟” و متوجه باشند که دست‌کم در مورد این پنج سرطان، عامل خطرساز مرگ، می‌تواند با عامل خطرساز تشخیص سرطان، به‌شدت متفاوت باشد. نگرانی مهم دیگر محققین این است که عوامل خطرساز ژنتیک نیز احتمالاً از همین قاعده پیروی می‌کنند.
سرطان پروستات، نماد آشکار سرطان‌های وابسته به کنکاش است. بروز این سرطان از اواسط دهه 1980 تا اوایل دهه 1990 به اوج خود رسید و سپس کاهش یافت. با هیچ دلیل بیولوژیک یا فرآیند کارسینوژنیک خاصی نمی‌توان این افزایش و کاهش سریع را توجیه کرد. تنها پاسخ این معما در آزمایش پسا (PSA) نهفته است. وقتی پزشکان متوجه شدند که آزمایش پسا در مردان، محدودیت‌های قابل‌توجهی دارد، درخواست این آزمایش، ابتدا در مردان سالمند و سپس در همه مردان کاهش یافت.
هریک از انواع سرطان که دارای مخزن بزرگی از مبتلایان بدون علامت باشد (مانند سرطان پروستات) کاندید قرار گرفتن در فهرست سرطان‌های وابسته به کنکاش است. ولی جنبه دیگر کنکاش، ارزیابی عوامل خطرساز است. مثلاً سابقه خانوادگی یکی از عوامل خطرساز سرطان پروستات است و با کنکاش می‌توان به تأثیر واقعی آن پی برد.
اخیراً بررسی دو کارآزمایی بالینی در مجله سرطان‌شناسی بالینی نشان داد در صورتی که بیوپسی پروستات در همه مردان انجام شود، سابقه خانوادگی عامل خطرساز نسبتاً ضعیفی است (خطر نسبی کمتر از 1.5)، ولی در صورت استفاده از ترکیبی از غربالگری رایج و بیوپسی، خطر نسبی سابقه خانوادگی بیش از 2 خواهد بود. مردانی که سابقه سرطان پروستات دارند، اغلب تشویق به انجام آزمایش پسا می‌شوند. این خود باعث افزایش موارد بیوپسی و در نتیجه افزایش موارد تشخیص سرطان نهفته می‌شود. یعنی سابقه خانوادگی باعث افزایش کنکاش می‌شود.
اپیدمیولوژی عوامل خطرساز باید از تشخیص سرطان به سمت پیامدهای بالینی قابل‌توجهی برود که ارتباط مستقیم با فرآیند بیماری دارند.
