قالب اصطلاحات ICD-O-3 در فهرست عددی
همان‌طورکه در مثال شکل زیر می‌بینید، هر اصطلاح توپوگرافی و مورفولوژی تنها یک بار در فهرست عددی ظاهر می‌شود. اولین اصطلاح تحت یک کد خاص، که با قلم برجسته نوشته شده، اصطلاح ارجح است.
در این مثال، “غده پاروتید” توصیف‌کننده همه مواردی است که با کد C07.9 مشخص می‌شوند. قلم برجسته نشان می‌دهد که این اصطلاح، ارجح (در اولویت) است. اصطلاح “پاروتید، نامشخص” (Parotid, NOS) که با تورفتگی در زیر غده پاروتید نوشته شده، یک اصطلاح مترادف (synonym) است. اصطلاحاتی که بدون تورفتگی نوشته شده (مجرای استنسن و مجرای غده پاروتید) اصطلاحات معادل (equivalent) هستند. این‌ها مترادف با اصطلاح ارجح (غده پاروتید) نیستند ولی چون زیرشاخه توپوگرافی آن هستند و تفاوت آن‌ها به قدری نیست که کد جداگانه داشته باشند، تحت همان کد فهرست می‌شوند. همه این اصطلاحات در فهرست الفبایی دارای کد مشابه (C07.9) هستند.
همچنین برای مورفولوژی، “آدنوکارسینوم اکسیفیلیک” توصیف‌کننده همه مورفولوژی‌هایی است که با کد M-8290/3 مشخص می‌شوند. “کارسینوم انکوسیتیک” و “آدنوکارسینوم انکوسیتیک” نام‌های مترادف با “آدنوکارسینوم اکسیفیلیک” هستند و با تورفتگی نوشته شده‌اند، ولی “کارسینوم سلول هرتل،” “آدنوکارسینوم سلول هرتل،” و “کارسینوم فولیکولار، سلول اکسیفیلیک” اصطلاحات معادل هستند و به انواع دیگر کارسینوم سلول اکسیفیلیک اشاره می‌کنند.
نمایه (اندکس) الفبایی
این نمایه شامل فهرستی از همه جایگاه‌های آناتومیک (همراه با کدهای توپوگرافی) و اصطلاحات هیستولوژیک (همراه با کدهای مورفولوژی) و همچنین برخی ضایعات و وضعیت‌های شبه-تومور است. کدهای توپوگرافی با حرف C مشخص شده است که اولین کاراکتر در کدهای فصل دوم ICD-10 است. کدهای مورفولوژی با پیشوند M مشخص شده است. همه اصطلاحات به‌طور هم‌زمان تحت عنوان اسم و صفت فهرست شده است. مثلا “آدنوکارسینوم بازوفیل” به‌طور هم‌زمان در دو بخش B (برای بازوفیل) و A (برای آدنوکارسینوم) در فهرست الفبایی قابل مشاهده است.
قالب و نحوه استفاده از نمایه الفبایی
شکل زیر اولین ستون اصطلاحات را در نمایه الفبایی نشان می‌دهد.
هر کلمه‌ای که بخشی از سه اصطلاح یا بیشتر باشد با قلم برجسته مشخص می‌شود (مانند شکم، شکمی، و جدار شکم) و اصطلاحاتی که شامل این کلمه باشد با تورفتگی در زیر آن می‌آید. اصطلاحات توپوگرافیک (C) و مورفولوژیک (M) در زیر یک عنوان با هم مخلوط نمی‌شود. همیشه قبل و بعد از هر گروه، یک فاصله عمودی وجود دارد.
اصطلاح اول “شکم” است. چون بیش از سه اصطلاح تغییردهنده (modifying) وجود دارد، شکم با قلم برجسته نوشته شده است. اصطلاح نامشخص (NOS) همیشه در ابتدای یک عنوان دیگر در نمایه ذکر می‌شود و نه به‌ترتیب الفبایی در بخش حرف N.
یک فاصله افقی گروه “شکم” را از دو اصطلاح بعدی حاوی کلمه “شکمی” جدا می‌کند. چون فقط دو اصطلاح مورفولوژی با کلمه “شکمی” شروع می‌شود، یک عنوان مجزا لازم نیست، ولی چهار اصطلاح توپوگرافی بعدی دارای عنوان برجسته “شکمی” هستند.
فاصله عمودی در نمایه الفبایی نشان‌دهنده موارد زیر است:
– تغییر از اصطلاح توپوگرافی به مورفولوژی یا برعکس؛
– انتهای یک گروه.
همچنین نمایه الفبایی در انتهای ستون شکل بالا حاوی برخی ضایعات و وضعیت‌های شبه-تومور است. این‌ها شامل مواردی است که ممکن است با نئوپلاسم اشتباه شود. مثلاً در انتهای آن از پسوند –oma استفاده شده یا جزو وضعیت‌هاب پیش‌بدخیم هستند. در این موارد، پس از M هفت خط تیره گذاشته شده تا مشخص شود که هیچ‌یک از این وضعیت‌ها نئوپلاسم نیست. در عوض، یک یادداشت در داخل پارانتز (SNOMED را ببینید) خواننده را به نظام نام‌گذاری SNOMED ارجاع می‌دهد.
کد SNOMED در نسخه‌های اول و دوم ICD-O ارائه می‌شد، ولی با توجه به این که در حال حاضر از دو نسخه SNOMED استفاده می‌شود که کدهای آن‌ها برای این وضعیت‌های غیرنئوپلاستیک اندکی با هم متفاوت است، این کدهای SNOMED در نسخه سوم ICD-O حذف شده است.
فهرست لنفوم و لوکمی
از نظر اصول فهرست‌نویسی در تمام بخش‌ها، لنفوم‌ها و لوکمی‌ها استثنا هستند. تنوع اصطلاحات لوکمی و لنفوم به حدی است که وارد کردن آن‌ها در داخل نمایه، آن را به شدت طولانی می‌کرد. تنها یک فهرست برای “لنفوم بدخیم” و یک فهرست برای “لوکمی” وجود دارد.
مفهوم “نامشخص” (NOS) و نحوه استفاده از آن
اصطلاح نامشخص (NOS) در ابتدای هر نمایه الفبایی آمده و به دنبال آن، فهرستی از کلمات اصلاح‌کننده (modifying words ) مشاهده می‌شود (در گرامر زبان انگلیسی، اصلاح‌کننده [modifier]، یک کلمه، عبارت یا جمله‌‌واره است که کلمۀ دیگری را در جمله اصلاح می‌کند و اطلاعات اضافی راجع به آن کلمه به مخاطب می‌دهد. معمولاً اصلاح‌‌کننده‌‌ها را می‌توان بدون اینکه تاثیری در ساختار گرامری جمله داشته باشد، حذف کرد. دو نوع کلمه اصلاح‌کننده رایج، شامل صفت و قید است). از NOS در موارد زیر به کار می‌رود:
– یک اصطلاح توپوگرافی یا مورفولوژی که اصلاح نشده باشد؛
– یک اصطلاح توپوگرافی یا مورفولوژی دارای صفتی باشد که جای دیگری نیامده باشد؛
– از یک اصطلاح به مفهوم کلی استفاده شود.
مثلا در شکل زیر در نمایه الفبایی، ابتدا “آدنوکارسینوم، نامشخص” آمده و به‌دنبال آن فهرست بلندی از کلمات اصلاح‌کننده را می‌بینیم که هریک دارای یک کد اختصاصی است. اگر تشخیص آدنوکارسینوم (بدون هیچ کلمه اصلاح‌کننده) باشد، کد صحیح M-8140/3 (آدنوکارسینوم، نامشخص) خواهد بود.
اگر از تشخیصی مانند “آدنوکارسینوم آتی‌پیک” استفاده شده باشد، کد مربوطه همچنان M-8140/3 (آدنوکارسینوم، نامشخص) خواهد بود، چون صفت “آتی‌پیک” در فهرست کلمات اصلاح‌کننده “آدنوکارسینوم” وجود ندارد. به همین دلیل، NOS، علاوه بر نمایه عددی، در نمایه الفبایی هم آمده است تا نشان دهد سایر کلمات اصلاح‌کننده در جای دیگر فهرست شده است.
در موارد معدود، NOS به اصطلاح خاصی اشاره می‌کند که به مفهوم کلی آن به کار رفته است. مثلا “غده درون‌ریز، نامشخص” با کد C75.9 نشان می‌دهد سایر غدد درون‌ریز مانند “پینئال” و “هیپوفیز” با کدهای اختصاصی خود فهرست شده است.
مطالب مرتبط:
