انگل های روده ای از عوامل شایع بیماری و مرگ و میر انسان هستند. دو نوع اصلی آن ها، کرم ها و تک یاخته ها هستند. اغلب کرم ها در مرحله بالغ با چشم غیرمسلح قابل مشاهده هستند، اما دیدن تک یاخته ها و تخم انگل ها نیاز به میکروسکوپ دارد.
همه انگل های روده ای و تخم های آن ها ممکن است در مدفوع دفع شوند و در آزمایشگاه قابل تشخیص هستند. شرح حال بالینی، وضعیت بهداشت، و سابقه مسافرت به نواحی آندمیک نیز به تشخیص کمک می کند. برخی بیماران با نمونه ای از شیء دفع شده مراجعه می کنند که تصور می کنند یک کرم یا قطعه ای از آن است. گاهی حق با آنان است اما نمونه باید به آزمایشگاه فرستاده شود تا تشخیص روشن شود.
مدتی پیش، یک مرد 32 ساله با نمونه ای از یک انگل که در مدفوع خود یافته بود به درمانگاه مراجعه می کند. وی پزشک است و نمونه را همان روز در توالت دیده است. با توجه به اطلاعات پزشکی که خود دارد، به شدت نگران است. سابقه مسافرت به هندوستان را ذکر می کند که به 2 سال قبل بازمی گردد و به دنبال آن دچار اسهال و استفراغ شدید شده که 2 هفته طول کشیده و پس از آن هم مدتها مدفوع شل داشته و مقداری وزن کم کرده است. وی همچنین شب قبل غذای چینی خورده است.
معاینه فیزیکی طبیعی است. با توجه به شرح حال، تشخیص احتمالی کرم قلاب دار مطرح می شود و نمونه به آزمایشگاه فرستاده می شود.
گزارش آزمایشگاه نشان می دهد که نمونه جوانه ماش (Vigna radiate یا Phaseolus aureus) است. جوانه ماش (شکل A) به طور شایع همراه با جوانه یونجه (شکل B) و جوانه بروکولی (شکل C) در تهیه غذاهای چینی به کار می رود.
عفونت کرم قلابدار بسیار شایع، اما به ندرت علامت دار است. عارضه اصلی آن کم خونی است. دو نوع کرم قلابدار، انکیلوستوم دوئودونال یا کرم قلابدار دنیای قدیم و نکاتور آمریکانوس یا کرم قلابدار دنیای جدید وجود دارد که طول کرم بالغ ماده در هر دو حدود 10 تا 12 میلیمتر و طول کرم نر تقریباً نصف آن است. تخم انگل نسبت به کرم های دیگر بسیار کوچک (60 تا 70 میکرومتر) است. در ایران، به‌ویژه در مناطق چای‌کاری و برنج‌کاری شمال، آلودگی به هر دو نوع کرم قلابدار شیوع دارد.
تخم انگل در خاک و شرایط مناسب از نظر رطوبت و دما، تبدیل به لارو می شود. لاروها از راه پوست وارد بدن انسان می شوند و خود را به روده می رسانند تا در آنجا تبدیل به کرم بالغ شوند و چرخه زندگی انگل به این ترتیب کامل می شود. با توجه به این که کرم بالغ اغلب در ابتدای روده باریک ساکن بوده و در آن جا به خونخواری مشغول است، مشاهده کرم بالغ در مدفوع به ندرت گزارش شده است. بنابراین، تشخیص کرم قلابدار در این بیمار غیرمحتمل است.
تشخیص کرمک یا کرم سنجاقی (اکسیور) نیز مطرح نیست. اندازه کرم ماده 8 تا 13 میلیمتر و کرم نر 2 تا 5 میلیمتر است. بیمار معمولاً از خارش مقعد شاکی است. تشخیص معمولاً با مشاهده تخم انگل کرم ماده در ناحیه پری آنال انجام می شود. جوانه ماش بسیار بزرگتر از کرمک است. کرم های گرد یا نواری، اغلب اندازه های بزرگتری دارند و احتمال اشتباه شدن آن ها با جوانه ماش بیشتر است.
طول کرم گرد (آسکاریس) گاهی به 50 سانتیمتر هم می رسد. آسکاریازیس یکی از فراوان‌ترین بیماری‌های انگلی انسان است که در بین مردم کشورهای در حال توسعه شایع‌تر است. در واقع بیش از یک‌چهارم مردم جهان که اکثر آن‌ها در کشورهای غیر پیشرفته زندگی می‌کنند به آسکاریس آلوده هستند و آلودگی بیشتر در کودکان این مناطق مشاهده می‌شود. در نقاط روستایی که فاقد تسهیلات بهداشتی باشند و از کود انسانی در مزارع استفاده کنند آلودگی به آسکاریس شایع‌تر و شدیدتر است.
طول درازترین کرم نواری در انسان 33 متر گزارش شده است. نوع کوچکتر آن هیمنولیپیس نانا، یکی از شایع ترین کرمهای نواری در سراسر ایران و دنیاست. آلودگی به این انگل بیشتر در مناطق گرمسیر و مراکز تجمع کودکانی که در شرایط غیر بهداشتی (فقیرنشین) زنگی می کنند مشاهده می شود. در ایران میزان آلودگی تا 20% هم گزارش شده است.
میزبان اصلی آن انسان است و میزبان واسط ندارد، ولی انسان می تواند میزبان واسط این انگل هم باشد. محل جایگزینی و استقرار انگل بالغ انتهای روده باریک (ایلئوم)است. از نظر شکل ظاهری کرم بالغ 4-1 سانتیمتر طول دارد ولی می تواند به 10 سانتیمتر هم برسد و به طور کلی کوچکترین کرم نواری روده انسان است.
