آنفلوانزای خوکی چیست؟
هر گونه ای از ویروس آنفلوانزا که بتواند خوکها را مبتلا کند آنفلوانزای خوکی نامیده میشود.
شباهت این بیماری با آنفلوانزای پرندگان که پیش از این شایع شده بود چیست؟
هر ویروس جدید که بتواند خود را به گونه ای تغییر دهد که از حیوان به انسان سرایت کند و سپس بین انسانها انتشار یابد، همیشه مایه نگرانی دانشمندان بوده است، چرا که این گونه ویروسها در حین انتقال از انسان به انسان، به طور مستمر جهش یافته و خود را تغییر میدهند و به همین دلیل، درمان این نوع آنفلوانزا بسیار سخت است.
آیا انسان هم به آنفلوانزای خوکی مبتلا میشود؟
بله، البته این بیماری در خوکها شایع است ولی به ندرت انسان هم به آن مبتلا میشود. در صورتی که خوکها مبتلا به عفونتی شوند که قادر به بیماریزایی در انسان باشد، افرادی که با خوک سر و کار دارند، در معرض ابتلا به آنفلوانزای خوکی خواهند بود.
علت شیوع آنفلوانزای خوکی چیست؟
علت شایع شدن این بیماری در انسان، وقوع یک جهش در ویروس آنفلوانزای خوکی ( SIV ) است که باعث شده شکل جدیدی از ویروس پدید آید. ویروس جدید قادر است به راحتی در بین انسانها منتشر شود.
آیا اس- آی- وی تنها عامل آنفلوانزای خوکی است؟
در مورد اپیدمی اخیر، ویروسهای متعددی به عنوان عامل آنفلوانزای خوکی شناخته شده اند که شامل ویروس آنفلوانزای C و انواع مختلف ویروس آنفلوانزای A به نامهای H1N1, H1N2, H3N1, H3N2 , H2N3 هستند. این ویروسها مخلوط ژنتیکی ویروسهای هستند که در خوک، پرندگان، و انسان ایجاد بیماری میکنند ولی به دلیل شباهت آنها با SIV این بیماری را آنفلوانزای خوکی نامیده اند.
راه سرایت این بیماری چیست؟
ویروس هنگامی منتشر میشود که فرد مبتلا در اطراف شما سرفه یا عطسه کند. روش دیگر سرایت بیماری، لمس اشیای آلوده مانند دستگیره درب، میز، گوشی تلفن ( به خصوص موبایل )، و نظایر آن و سپس مالیدن دستهای آلوده به دهان، بینی یا چشم است. افراد مبتلا به آنفلوانزای خوکی از یک روز پیش از بروز علائم بیماری تا مدت هفت روز یا بیشتر مخزن ویروس بوده و ممکن است دیگران را نیز مبتلا کنند.
یعنی هر کس ممکن است حتی بدون اینکه خود بداند، مخزن ویروس باشد و دیگران را بیمار کند؟
بله. البته با توجه به دوره کمون ( بدون علامت ) کوتاه آنفلوانزای خوکی، میزان این خطر قابل توجه نیست، ولی توجه به همین نکته کوچک باعث میشود با رعایت چند اصل ساده از ابتلای خود و اطرافیان و گسترش ویروس در جامعه پیشگیری نمائیم.
آیا علائم آنفلوانزای خوکی شبیه سرماخوردگی معمولی است؟
خیر. در انسان، علائم بیشتر شبیه آنفلوانزای معمولی است: تب، لرز، سرفه، گلودرد، بدن درد، سردرد، و خستگی.
یعنی ممکن است بیماری با علائم دیگری بروز کند؟
بله. برخی افراد دچار اسهال و استفراغ میشوند. در مبتلایان به بیماریهای مزمن، مانند برونشیت مزمن، آنفلوانزا ممکن است به شکل بدتر شدن بیماری زمینه ای بروز کند. پنومونی ( ذات الریه ) و نارسایی تنفسی نیز در برخی موارد گزارش شده که متأسفانه منجر به فوت بیمار میشود.
آیا در کودکان مبتلا به آنفلوانزای خوکی علائم خاصی بروز میکند؟
به نکته خوبی اشاره کردید. برخی علائم در کودکان به منزله هشدار بوده و باید جدی تلقی شوند: تنفس سریع یا اشکال در تنفس، پوست آبی رنگ، عدم تمایل کودک به نوشیدن مایعات، کاهش تحرک، و بیقراری به حدی که کودک نمیخواهد به آغوش کشیده شود. در برخی موارد ممکن است علائم شبیه آنفلوانزا فروکش کند و سپس همراه با تب و بدتر شدن سرفه، علائم نیز بازگردد.
آیا در بزرگسالان هم علائم هشداردهنده وجود دارد؟
بله. تنگی نفس و اشکال در تنفس، درد یا فشار در قفسه سینه یا شکم، سرگیجه ناگهانی، کاهش هوشیاری و استفراغ شدید یا مداوم در بزرگسالان باید جدی گرفته شوند.
آیا آزمایشگاه میتواند به تشخیص بیماری کمک نماید؟
تا حدودی بله. اینکه میگویم تا حدودی، به دلیل عدم دسترسی آسان به تست اختصاصی و نیز تنوع گونه های ویروسی است که قادر به ایجاد آنفلوانزای خوکی هستند. پانل تشخیصی این بیماری براساس rRT-PCR استوار است که یک روش مولکولی بسیار پیچیده با استفاده از ماده ژنتیکی ویروس محسوب میشود. حتی در پیشرفته ترین آزمایشگاههای جهان نیز، امکان تشخیص تمام گونه های ویروسی آنفلوانزای خوکی، تاکنون فراهم نشده است. بنابراین، نتیجه منفی آزمایش فوق، رد کننده تشخیص آنفلوانزای خوکی نیست. روشهای تشخیص سریع پادگن ویروس ( RIDTs ) تنها قادر به شناسایی آنفلوانزای A و B هستند و تفسیر نتایج آنها باید با توجه به الگوی بیماری در جامعه و بسیار با احتیاط صورت گیرد. روشهای سرولوژیک به منظور جستجوی پادتن ضد ویروس در خون بیماران نیز بیشتر در مطالعات اپیدمیولوژیک به کار می آیند و ارزش بالینی محدودی دارند. در حال حاضر، علیرغم پیشرفتهای چشمگیر دانش پزشکی، تنها راه عملی مقابله با این ویروس، پیشگیری از گسترش آن است.
چه توصیه ای برای مقابله با آنفلوانزای خوکی دارید؟
رعایت چند اصل ساده بهداشتی تا حد زیادی به مهار گسترش بیماری کمک میکند. این توصیه ها به ویژه در گروههای پر خطر یعنی کودکان زیر سه سال،
خانمهای باردار و مبتلایان به بیماریهای مزمن باید به دقت رعایت شوند: اجتناب از تماس نزدیک با هر فرد بیمار؛ شستن دستها؛ خودداری از تماس دستها با چشم، بینی، یا دهان؛ اجتناب از مراکز ازدحام جمعیت؛ استفاده از ماسک؛ گرفتن جلوی دهان هنگام سرفه یا عطسه؛ استراحت در منزل در صورت بروز علائم بیماری؛ شستن ظروف و وسایل غذاخوری پیش از استفاده توسط دیگران؛… و بالاخره، مراجعه سریع به پزشک در صورت بروز علائم آنفلوانزا.
آیا آنفلوانزای خوکی قابل درمان است؟
بله. توجه کنید درصورتی که مصرف داروهای ضد ویروسی ( Oseltamivir – Zanamivir ) طی 2 روز اول شروع علائم آنفلوانزا آغاز شود، بهترین تأثیر را خواهند داشت. البته مصرف دارو نباید لجام گسیخته باشد زیرا ممکن است منجر به بروز مقاومت ویروس شود. در موارد شدید، بیمار باید تحت مراقبتهای ویژه قرار گیرد.
آیا واکسن این بیماری ساخته شده است؟
واکسن، بهترین روش کنترل آنفلوانزا محسوب میشود و به همین دلیل، دانشمندان به شدت در پی ساختن واکسن آنفلوانزای خوکی هستند. تهیه واکسن، یک فرآیند چند مرحله ای و طولانی است که اغلب چندین ماه به طول می انجامد. واکسن ساخته شده باید مراحل کاربرد آزمایشی را طی کند تا از بی خطر بودن آن اطمینان حاصل شود. مرکز کنترل بیماریها ( CDC ) در ایالات متحده پیش بینی کرده واکسن آنفلوانزای خوکی در فصل پاییز در دسترس عموم قرار گیرد.
آیا واکسن آنفلوانزای موجود در داروخانه ها قادر به محافظت در مقابل این بیماری نیست؟
متأسفانه خیر. البته تزریق واکسن آنفلوانزای فصلی به پیشگیری از ابتلا به آنفلوانزای فصلی کمک میکند ولی به نظر نمیرسد تأثیری در پیشگیری از آنفلوانزای خوکی داشته باشد. به هر حال، تزریق واکسن آنفلوانزای فصلی، کاملاً بی ضرر است و هیچ تداخلی با تزریق واکسن آنفلوانزای خوکی ندارد.
تزریق واکسن آنفلوانزای خوکی در چه افرادی توصیه میشود؟
اولویت تزریق واکسن با خانمهای باردار، افرادی که با کودکان زیر 6 ماه سروکار دارند، پرسنل بیمارستانها و مراکز اورژانس، کودکان بین سنین 6 ماه تا 3 سال، و مبتلایان به بیماریهای مزمن یا اختلالات ایمنی است.
آیا نکته دیگری باقی مانده است؟ بله، ویروس آنفلوانزای خوکی در اثر پخت کامل مواد غذایی و در دمای 70 درجه سانتیگراد کشته میشود و رعایت این نکته نیز به ویژه در اغذیه فروشی ها بسیار حیاتی است
هر گونه ای از ویروس آنفلوانزا که بتواند خوکها را مبتلا کند آنفلوانزای خوکی نامیده میشود.
شباهت این بیماری با آنفلوانزای پرندگان که پیش از این شایع شده بود چیست؟
هر ویروس جدید که بتواند خود را به گونه ای تغییر دهد که از حیوان به انسان سرایت کند و سپس بین انسانها انتشار یابد، همیشه مایه نگرانی دانشمندان بوده است، چرا که این گونه ویروسها در حین انتقال از انسان به انسان، به طور مستمر جهش یافته و خود را تغییر میدهند و به همین دلیل، درمان این نوع آنفلوانزا بسیار سخت است.
آیا انسان هم به آنفلوانزای خوکی مبتلا میشود؟
بله، البته این بیماری در خوکها شایع است ولی به ندرت انسان هم به آن مبتلا میشود. در صورتی که خوکها مبتلا به عفونتی شوند که قادر به بیماریزایی در انسان باشد، افرادی که با خوک سر و کار دارند، در معرض ابتلا به آنفلوانزای خوکی خواهند بود.
علت شیوع آنفلوانزای خوکی چیست؟
علت شایع شدن این بیماری در انسان، وقوع یک جهش در ویروس آنفلوانزای خوکی ( SIV ) است که باعث شده شکل جدیدی از ویروس پدید آید. ویروس جدید قادر است به راحتی در بین انسانها منتشر شود.
آیا اس- آی- وی تنها عامل آنفلوانزای خوکی است؟
در مورد اپیدمی اخیر، ویروسهای متعددی به عنوان عامل آنفلوانزای خوکی شناخته شده اند که شامل ویروس آنفلوانزای C و انواع مختلف ویروس آنفلوانزای A به نامهای H1N1, H1N2, H3N1, H3N2 , H2N3 هستند. این ویروسها مخلوط ژنتیکی ویروسهای هستند که در خوک، پرندگان، و انسان ایجاد بیماری میکنند ولی به دلیل شباهت آنها با SIV این بیماری را آنفلوانزای خوکی نامیده اند.
راه سرایت این بیماری چیست؟
ویروس هنگامی منتشر میشود که فرد مبتلا در اطراف شما سرفه یا عطسه کند. روش دیگر سرایت بیماری، لمس اشیای آلوده مانند دستگیره درب، میز، گوشی تلفن ( به خصوص موبایل )، و نظایر آن و سپس مالیدن دستهای آلوده به دهان، بینی یا چشم است. افراد مبتلا به آنفلوانزای خوکی از یک روز پیش از بروز علائم بیماری تا مدت هفت روز یا بیشتر مخزن ویروس بوده و ممکن است دیگران را نیز مبتلا کنند.
یعنی هر کس ممکن است حتی بدون اینکه خود بداند، مخزن ویروس باشد و دیگران را بیمار کند؟
بله. البته با توجه به دوره کمون ( بدون علامت ) کوتاه آنفلوانزای خوکی، میزان این خطر قابل توجه نیست، ولی توجه به همین نکته کوچک باعث میشود با رعایت چند اصل ساده از ابتلای خود و اطرافیان و گسترش ویروس در جامعه پیشگیری نمائیم.
آیا علائم آنفلوانزای خوکی شبیه سرماخوردگی معمولی است؟
خیر. در انسان، علائم بیشتر شبیه آنفلوانزای معمولی است: تب، لرز، سرفه، گلودرد، بدن درد، سردرد، و خستگی.
یعنی ممکن است بیماری با علائم دیگری بروز کند؟
بله. برخی افراد دچار اسهال و استفراغ میشوند. در مبتلایان به بیماریهای مزمن، مانند برونشیت مزمن، آنفلوانزا ممکن است به شکل بدتر شدن بیماری زمینه ای بروز کند. پنومونی ( ذات الریه ) و نارسایی تنفسی نیز در برخی موارد گزارش شده که متأسفانه منجر به فوت بیمار میشود.
آیا در کودکان مبتلا به آنفلوانزای خوکی علائم خاصی بروز میکند؟
به نکته خوبی اشاره کردید. برخی علائم در کودکان به منزله هشدار بوده و باید جدی تلقی شوند: تنفس سریع یا اشکال در تنفس، پوست آبی رنگ، عدم تمایل کودک به نوشیدن مایعات، کاهش تحرک، و بیقراری به حدی که کودک نمیخواهد به آغوش کشیده شود. در برخی موارد ممکن است علائم شبیه آنفلوانزا فروکش کند و سپس همراه با تب و بدتر شدن سرفه، علائم نیز بازگردد.
آیا در بزرگسالان هم علائم هشداردهنده وجود دارد؟
بله. تنگی نفس و اشکال در تنفس، درد یا فشار در قفسه سینه یا شکم، سرگیجه ناگهانی، کاهش هوشیاری و استفراغ شدید یا مداوم در بزرگسالان باید جدی گرفته شوند.
آیا آزمایشگاه میتواند به تشخیص بیماری کمک نماید؟
تا حدودی بله. اینکه میگویم تا حدودی، به دلیل عدم دسترسی آسان به تست اختصاصی و نیز تنوع گونه های ویروسی است که قادر به ایجاد آنفلوانزای خوکی هستند. پانل تشخیصی این بیماری براساس rRT-PCR استوار است که یک روش مولکولی بسیار پیچیده با استفاده از ماده ژنتیکی ویروس محسوب میشود. حتی در پیشرفته ترین آزمایشگاههای جهان نیز، امکان تشخیص تمام گونه های ویروسی آنفلوانزای خوکی، تاکنون فراهم نشده است. بنابراین، نتیجه منفی آزمایش فوق، رد کننده تشخیص آنفلوانزای خوکی نیست. روشهای تشخیص سریع پادگن ویروس ( RIDTs ) تنها قادر به شناسایی آنفلوانزای A و B هستند و تفسیر نتایج آنها باید با توجه به الگوی بیماری در جامعه و بسیار با احتیاط صورت گیرد. روشهای سرولوژیک به منظور جستجوی پادتن ضد ویروس در خون بیماران نیز بیشتر در مطالعات اپیدمیولوژیک به کار می آیند و ارزش بالینی محدودی دارند. در حال حاضر، علیرغم پیشرفتهای چشمگیر دانش پزشکی، تنها راه عملی مقابله با این ویروس، پیشگیری از گسترش آن است.
چه توصیه ای برای مقابله با آنفلوانزای خوکی دارید؟
رعایت چند اصل ساده بهداشتی تا حد زیادی به مهار گسترش بیماری کمک میکند. این توصیه ها به ویژه در گروههای پر خطر یعنی کودکان زیر سه سال،
خانمهای باردار و مبتلایان به بیماریهای مزمن باید به دقت رعایت شوند: اجتناب از تماس نزدیک با هر فرد بیمار؛ شستن دستها؛ خودداری از تماس دستها با چشم، بینی، یا دهان؛ اجتناب از مراکز ازدحام جمعیت؛ استفاده از ماسک؛ گرفتن جلوی دهان هنگام سرفه یا عطسه؛ استراحت در منزل در صورت بروز علائم بیماری؛ شستن ظروف و وسایل غذاخوری پیش از استفاده توسط دیگران؛… و بالاخره، مراجعه سریع به پزشک در صورت بروز علائم آنفلوانزا.آیا آنفلوانزای خوکی قابل درمان است؟
بله. توجه کنید درصورتی که مصرف داروهای ضد ویروسی ( Oseltamivir – Zanamivir ) طی 2 روز اول شروع علائم آنفلوانزا آغاز شود، بهترین تأثیر را خواهند داشت. البته مصرف دارو نباید لجام گسیخته باشد زیرا ممکن است منجر به بروز مقاومت ویروس شود. در موارد شدید، بیمار باید تحت مراقبتهای ویژه قرار گیرد.
آیا واکسن این بیماری ساخته شده است؟
واکسن، بهترین روش کنترل آنفلوانزا محسوب میشود و به همین دلیل، دانشمندان به شدت در پی ساختن واکسن آنفلوانزای خوکی هستند. تهیه واکسن، یک فرآیند چند مرحله ای و طولانی است که اغلب چندین ماه به طول می انجامد. واکسن ساخته شده باید مراحل کاربرد آزمایشی را طی کند تا از بی خطر بودن آن اطمینان حاصل شود. مرکز کنترل بیماریها ( CDC ) در ایالات متحده پیش بینی کرده واکسن آنفلوانزای خوکی در فصل پاییز در دسترس عموم قرار گیرد.
آیا واکسن آنفلوانزای موجود در داروخانه ها قادر به محافظت در مقابل این بیماری نیست؟
متأسفانه خیر. البته تزریق واکسن آنفلوانزای فصلی به پیشگیری از ابتلا به آنفلوانزای فصلی کمک میکند ولی به نظر نمیرسد تأثیری در پیشگیری از آنفلوانزای خوکی داشته باشد. به هر حال، تزریق واکسن آنفلوانزای فصلی، کاملاً بی ضرر است و هیچ تداخلی با تزریق واکسن آنفلوانزای خوکی ندارد.
تزریق واکسن آنفلوانزای خوکی در چه افرادی توصیه میشود؟
اولویت تزریق واکسن با خانمهای باردار، افرادی که با کودکان زیر 6 ماه سروکار دارند، پرسنل بیمارستانها و مراکز اورژانس، کودکان بین سنین 6 ماه تا 3 سال، و مبتلایان به بیماریهای مزمن یا اختلالات ایمنی است.
آیا نکته دیگری باقی مانده است؟ بله، ویروس آنفلوانزای خوکی در اثر پخت کامل مواد غذایی و در دمای 70 درجه سانتیگراد کشته میشود و رعایت این نکته نیز به ویژه در اغذیه فروشی ها بسیار حیاتی است
