آیا آزمایش اچ. پیلوری فقط در کسانی لازم است که علامت دارند؟
هلیکوباکتر پیلوری یا اچ. پیلوری یک نوع باکتری است که معمولاً در معده دیده می‌شود. بیشتر افرادی که در معده خود اچ. پیلوری دارند، مشکل خاصی ندارند. اما برخی از این افراد دچار مشکلات مختلف مانند زخم معده می‌شوند.
زخم‌های معده ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم و علامت‌دار یا بدون‌علامت باشند. به‌همین‌دلیل، یک موضوع اغلب بحث‌برانگیز در مورد آزمایش اچ. پیلوری این است که انجام این آزمایش در افراد بدون‌علامت چه توجیهی دارد.
علائم زخم معده شامل درد یا سوزش (معمولاً بالای شکم)، نفخ، احساس سیری و پری شکم پس از خوردن مقدار کمی غذا (سیری زودرس)، بی‌اشتهایی، کاهش وزن، مشکل بلع یا بلع دردناک، تهوع یا استفراغ پی‌در‌پی، مدفوع تیره رنگ یا خون مخفی در آزمایش مدفوع، و کم‌خونی است.
البته این آزمایش در افراد بدون علائم فوق توصیه نمی‌شود و جزو اجزای چکاپ هم نیست. اما افرادی که سابقه زخم پپتیک معده یا دوازدهه یا لنفوم مالت معده دارند یا در خانواده آنان سابقه سرطان معده وجود دارد یا به هر دلیل نگران ابتلا به سرطان معده هستند، به ویژه در افراد نژاد چینی، کره‌ای، ژاپنی، یا آمریکای مرکزی که خطر ابتلا به سرطان معده بیشتر است، می‌توان این آزمایش را حتی در غیاب مشکلات معده انجام داد (در دستورالعمل جدید [۲۰۱۷] کالج متخصصین گوارش آمریکا اشاره شده که شواهد قطعی در حمایت از این توصیه وجود ندارد.)
بهترین آزمایش برای تشخیص اچ. پیلوری چیست؟
تشخیص عفونت اچ. پیلوری یا اطمینان از ریشه‌کنی آن به دو روش آندوسکوپیک (بافتی) و غیرآندوسکوپیک (غیربافتی) انجام می‌شود.
|
آزمایش |
مزایا |
معایب |
|
آزمایش‌های بافتی |
||
|
پاتولوژی |
حساسیت و ویژگی عالی |
هزینه بالا و عدم دسترسی، زمان نسبتاً طولانی |
|
اوره‌آز سریع RUT |
ارزان و سریع، ویژگی عالی |
حساسیت پس از درمان کاهش می‌یابد |
|
کشت |
ویژگی عالی، امکان آنتی‌بیوگرام |
هزینه بالا و عدم دسترسی |
|
PCR |
حساسیت و ویژگی عالی، امکان آنتی‌بیوگرام |
هزینه بالا و عدم دسترسی |
|
آزمایش‌های غیربافتی |
||
|
آنتی‌بادی (خون) |
ارزان و در دسترس، ارزش پیش‌بینی منفی بالا |
ارزش پیش‌بینی مثبت بستگی به شیوع اچ. پیلوری دارد. پس از درمان توصیه نمی‌شود. |
|
تست تنفسی اوره UBT (کربن نشاندار) |
تشخیص عفونت فعال؛ ارزش پیش‌بینی مثبت و منفی عالی بدون توجه به شیوع عفونت اچ. پیلوری و قبل و بعد از درمان |
عدم دسترسی و عدم پوشش بیمه |
|
آنتی ژن (مدفوع) FAT |
تشخیص عفونت فعال؛ ارزش پیش‌بینی مثبت و منفی عالی بدون توجه به شیوع عفونت اچ. پیلوری و قبل و بعد از درمان |
اعتبار نوع پلی‌کلونال پس از درمان کمتر از تست تنفسی اوره است. نوع مونوکلونال قابل اعتماد است. برخی بیماران با نمونه مدفوع راحت نیستند. |
– مصرف مهارکننده‌های پمپ پروتون (تا یک یا دو هفته)، بیسموت یا آنتی بیوتیک (تا یک ماه) باعث کاهش حساسیت همه روشها می‌شود، اما در این موارد، آندوسکوپی و بیوپسی آنتروم و بادی، با یا بدون تست اوره‌آز سریع توصیه می‌شود.
– در افرادی که مهارکننده پمپ پروتون، آنتی بیوتیک یا بیسموت مصرف نکرده باشند، تست اوره‌آز سریع (RUT) توصیه می‌شود.
– بیوپسی در برخی منابع به عنوان استاندارد طلایی تشخیص اچ. پیلوری مطرح شده اما وابستگی به محل بیوپسی، تعداد و اندازه آن و همچنین روش رنگ‌آمیزی و تجربه پاتولوژیست، منجر به محدودیت این روش شده است. برتری مهم بیوپسی این است که امکان بررسی سایر تغییرات مانند التهاب، آتروفی، متاپلازی و بدخیمی را هم فراهم می‌کند.
– در برخی منابع، وجود گاستریت مزمن نوع ب به عنوان نشانگر جایگزین عفونت اچ. پیلوری در مواردی که باکتری مشاهده نمی‌شود، مطرح شده است. همچنین فقدان گاستریت مزمن، ارزش پیش‌بینی منفی بالایی برای عفونت اچ. پیلوری دارد.
– برداشتن نمونه‌های متعدد (حداقل سه قطعه، یکی از فاق گوشه‌دار یا inscisura angularis در مجاورت اسفنکتر پیلور واقع در انتهای معده، دومی از انحنای بزرگ تنه یا corpus و سومی از انحنای بزرگ دهلیز یا antrum) برای تشخیص صحیح توصیه می‌شود.
– قابل اعتمادترین تست غیربافتی برای اثبات ریشه‌کنی اچ. پیلوری، تست تفسی اوره (UBT) است.
– بهترین زمان برای آزمایش از نظر ریشه‌کنی اچ. پیلوری، چهار هفته پس از اتمام آنتی‌بیوتیک است.
– آزمایش آنتی‌بادی تقریباً ۲۱ روز پس از آلودگی مثبت می‌شود و اغلب تا سال‌ها پس از درمان مثبت باقی می‌ماند. بنابراین آنتی‌بادی هیچ ارزشی در تأیید ریشه‌کنی اچ. پیلوری ندارد.
– زخم پپتیک خونریزی‌دهنده باعث کاهش حساسیت تست اوره‌آز (RUT) و بیوپسی و کاهش ویژگی آزمایش آنتی‌ژن (FAT) می‌شود.