دکتر سانجای ناگرال، جراح و متخصص بیماریهای گوارش، کبد و مجاری صفراوی و هم اکنون در چند مرکز آموزشی و درمانی در هند مشغول به کار است. او عضو تیم جراحی اولین پیوند موفقیت آمیز کبد در بیمارستان جاسلوک در بمبئی بوده که در حال حاضر بزرگترین مرکز پیوند کبد در غرب هند است. وی علاوه بر طبابت، برای روزنامه های مختلف هند مانند هندوستان تایمز، بمبئی میرور و دکان هرالد مطلب می نویسد و عضو مؤسس انجمن اخلاق پزشکی و عضو هیئت تحریریه ی مجله ی اخلاق پزشکی هند است.
مطلب زیر از دکتر سانجای ناگرال که در شماره ی 31 مارس 2016 مجله ی پزشکی انگلستان (BMJ) منتشر شده، اشاره ای دارد به نظام سلامت و سازمان نظام پزشکی کشور هند، با تأکید بر آموزش پزشکی و معضلات حول و حوش آن. با این که جنس مشکلات نظام سلامت هند با مشکلاتی که ما با آنها دست به گریبانیم، اگر نه زمین تا آسمان، اما کمی تا اندکی متفاوت است، اما خواندن نسخه ای که نوشته شده دست کم می تواند مقدمه و تلنگری باشد برای نوشتن نسخه ای برای نظام پزشکی خودمان.
این مطلب در مجله ی پزشکان گیل چاپ شده است.
در سال 2014، کارزاری از سوی مجله ی پزشکی انگلستان (BMJ) برای مقابله با فساد در نظام سلامت کشور هند به راه افتاد. انگیزه ی به راه اندازی این کارزار، جلب توجه عمومی به سوی روش های رایج پرداخت رشوه برای ارجاع بیماران، روش های ناسالم افزایش سودآوری در بیمارستان هایی که به صورت شرکت سهامی اداره می شوند، و دریافت شهریه های کلان در دانشکده های پزشکی بخش خصوصی در این کشور بود. البته تغییر نیاز به زمان دارد، اما گزارش اخیر کمیته ی تحقیق و تفحص مجلس هند، همه ی تردیدها را به یقین تبدیل می کند. این کمیته در گزارشی که بیشتر شبیه یک کیفرخواست سنگین است، سازمان نظام پزشکی هند را به عدم نظارت بر کیفیت و یکپارچگی خدمات سلامت در این کشور متهم کرده است. کمیته با اشاره به از بین رفتن اعتماد به پزشکان و نارسایی های موجود در نظام سلامت، توصیه هایی برای ایجاد تحول در آموزش پزشکی و نظام سلامت کشور هند ارائه کرده که البته بسیار دور از دسترس هستند.
سازمان نظام پزشکی هند به دنبال تصویب قانون تشکیل نظام پزشکی در سال 1933 با مسئولیت حفظ استانداردهای آموزش پزشکی، نظارت اخلاقی، و ثبت نام پزشکان تشکیل شد. با تصویب الحاقیه ی سال 1993، اختیار اعطای مجوز برای تأسیس دانشکده های پزشکی نیز به این سازمان تفویض شد. با این حال، سازمان نظام پزشکی هند پیوسته مورد انتقاد بوده و حتی مدتی در سال 2010 به اتهام فساد منحل شد.
اتهام دیگر نظام پزشکی هند این است که هیچ اقدامی برای مقابله با جرائم اخلاقی در نظام سلامت هند یا تعقیب و مجازات مجرمین انجام نداده است. سیاست های این سازمان تحت تأثیر منافع برخی اشخاص و گروهها، فاقد استانداردهای یکپارچه برای نظارت بر آموزش پزشکی بوده و منجر به تبدیل دانشکده های خصوصی به تجارتخانه شده است.
با نهایت شگفتی، با این که هند بیشترین تعداد دانشکده ی پزشکی در جهان را دارد، نسبت تعداد پزشک به جمعیت این کشور ناامیدکننده است. نظام پزشکی نتوانسته ساز و کار شفاف و کارآمدی برای اعتباربخشی به دانشکده های پزشکی ایجاد کند و این منجر به توزیع نادرست جغرافیایی و شکل گیری پدیده ی موسوم به اساتید خیالی (ghost faculties) در دانشکده های خصوصی شده است (این اساتید تنها در هنگام بازرسی در دانشکده حضور دارند و پس از اعتباربخشی، هیچ کس آنان را رؤیت نمی کند!) کیفیت آموزش در این مراکز مشکوک است و توانایی پرورش پزشکان شایسته برای کار در هند، به ویژه در مناطق روستایی و فقیرنشین شهری را ندارند. گزارش با اشاره به فساد در نظام پزشکی، انتقادات پیوسته از این سازمان را از سوی جامعه و فعالان سلامت، به جا و صحیح می داند.
این گزارش با توجه به تحلیل کامل وضعیت نظام سلامت در کشور و زمینه سازی برای تحول، شایسته ی تقدیر است. این می تواند یک نقطه ی شاخص برای شناسایی عواملی باشد که منجر به سناریوی فعلی شده و البته سهم مشابهی برای وزارت بهداشت قائل شده که اجازه داده کار به این جا بکشد. هرچند به همدستی سیاستمدارانی که بسیاری از آنان در دانشکده های خصوصی سهام دارند، هیچ اشاره ای نشده است.
کمیته کوتاهی نظام پزشکی را در قبال اخلاق پزشکی تقبیح کرده و علت آن را تمرکز بیش از حد بر آموزش پزشکی دانسته و توصیه کرده که نظام پزشکی به دو بخش تقسیم شود: یک بخش مسئول آموزش پزشکی و بخش دیگر مسئول اخلاق پزشکی. البته کمیته حتی با این کار هم امیدی به اصلاح نظام پزشکی ندارد و از دولت مرکزی می خواهد از قدرت قانونی خود استفاده کند و توصیه های کمیته را در اولویت اجرایی بگذارد.
اما برخی توصیه های کمیته نیاز به بررسی بیشتری دارد. کمیته توصیه کرده اعضای نظام پزشکی بهتر است به جای انتخاب، انتصاب شوند. اعضای منتخب فعلی نظام پزشکی اغلب در بیمارستانها سهام دارند و نماینده ی منافع بخش خصوصی هستند. اما انتصاب اعضا این خطر را دارد که حزب حاکم به جای انتصاب افراد شایسته ای که در حرفه ی پزشکی برجسته هستند و به دنبال منافع شخصی نیستند، طرفداران خود را به کار بگمارد.
توصیه ی دیگر کمیته این است که اعضای نظام پزشکی از طیف های متنوع گزینش شوند، به ویژه از بخش دولتی، آن چنان که در نظام پزشکی انگلستان اتفاق می افتد، و از افراد غیرمتخصص، پزشکان عمومی، نمایندگان بیماران و مؤسسات غیردولتی نیز استفاده شود.
هنوز روشن نیست پاسخ دولت چه خواهد بود. صنعت کاملاً خصوصی آموزش پزشکی در هند، قدرت خود را از طریق لابی های سیاسی و اقتصادی کسب می کند. افراد فاسد در نظام پزشکی بارها پس از تعقیب قضایی به مناصب خود بازگشته اند و به نظر می رسد قدرت آنان تا درون طیف های سیاسی گسترش یافته است. حزب حاکم برای اجرای توصیه های کمیته نیاز به حمایت وسیع سیاسی خواهد داشت، زیرا این کار سر و صدای افراد بسیاری را بلند خواهد کرد.
ادامه ی فشارها از سوی جامعه ی پزشکی، فعالان مدنی، سازمان های غیردولتی و رسانه ها، تنها راهی است که می تواند باعث شود این گزارش تحت عنوان “در دست بررسی” تا ابد در وزارت بهداشت خاک نخورد. برای آن دسته از ما در حرفه ی پزشکی در هند که از این وضعیت ناامید شده ایم، این گزارش نسخه ای است که مدت ها انتظارش را می کشیدیم. و برای ملت هند که گرفتار یک نظام سلامت گرانفروش و بی اخلاق هستند، این گزارش می تواند ابزار قدرتمندی برای مبارزه در راه دستیابی به نظام سلامتی باشد که به نیازهای آنان پاسخ دهد.
همان گونه که در مقدمه ی این گزارش آمده، “آموزش پزشکی به خودی خود یک هدف محسوب نمی شود، بلکه باید همگام و در خدمت ارائه ی خدمات سلامت به طور عمومی، صحیح، قابل دسترس، و ارزان قیمت برای همه ی افراد باشد.” دست کم کورسویی از امید وجود دارد.