تاریخچه طبقه‌بندی سرطان
– از سال 1893 طبقه‌بندی بین‌المللی برای کدگذاری موارد مرگ‌ومیر وجود داشته است. سازمان سلامت جهانی (WHO) از بدو تأسیس پس از جنگ جهانی دوم، مسؤولیت انتشار این طبقه‌بندی‌ها را برعهده گرفت.
– نسخه ششم طبقه‌بندی بین‌المللی بیماری‌ها (ICD) در سال 1948 منتشر شد. در این نسخه به‌استثنای نئوپلاسم‌های لنفاوی و خونی، کوریوکارسینوم، ملانوم و برخی نئوپلاسم‌های خوش‌خیم، برای سایر انواع بافت‌شناختی (هیستولوژیک) نئوپلاسم کد جداگانه وجود نداشت و طبقه‌بندی در اغلب موارد صرفاً براساس مکان و رفتار نئوپلاسم (خوش‌خیم، بدخیم، نامشخص) انجام می‌شد.
– در دهه 1950 و 1960 میلادی، ICD سامانه (سیستم) اصلی طبقه‌بندی بیماری‌ها بود.
– هدف از ICD کدگذاری و جدول‌بندی تشخیص‌ها در پرونده پزشکی برای سهولت بایگانی و دسترسی بود. فصل دوم ICD همواره مختص نئوپلاسم‌ها بود.
– از زمان انتشار ICD-6 در 1948، طبقه‌بندی نئوپلاسم‌ها عمدتاً مبتنی بر توپوگرافی (مکان‌نگاری) و رفتار بوده است. اولین دستنامه کدهای مورفولوژی (ریخت‌شناسی) نئوپلاسم‌ها به نام دستنامه نام‌گذاری و کدگذاری تومور (Manual of Tumor Nomenclature And Coding یا MOTNAC) در سال 1951 توسط انجمن سرطان آمریکا (ACS) منتشر شد.
– در دهه 1960، کالج پاتولوژیست‌های آمریکا اقدام به انتشار نظام نام‌گذاری پاتولوژی (Systematized Nomenclature Of Pathology یا SNOP) کرد. این نظام به شکل کدهای مورفولوژی مشتمل بر دو بخش مربوط به نئوپلاسم‌ها بود. کدهای توپوگرافی در SNOP به‌طور کامل متحول شد و برای اولین بار به شرح تمام جزئیات مکانی پرداخته شد تا همه قسمت‌های بدن انسان پوشش داده شود.
– ویرایش جدید MOTNAC در 1968 با پیروی از بخش نئوپلاسم‌های SNOP منتشر و با اقبال گسترده روبرو و به چند زبان ترجمه شد.
– در 1976، اولین نسخه طبقه‌بندی بین‌المللی بیماری‌ها برای سرطان‌شناسی (International Classification of Diseases for Oncology یا ICD-O) توسط سازمان سلامت جهانی منتشر شد و شامل دو بخش بود. بخش توپوگرافی ICD-O بر اساس سرفصل‌های نئوپلاسم بدخیم ICD-9 تنظیم شده بود و بخش مورفولوژی شامل کدهای تک‌رقمی ارتقایافته از MOTNAC بود.
– کالج پاتولوژیست‌های آمریکا با بهره‌گیری از مورفولوژی ICD-O نسخه جدید SNOP را تحت عنوان نظام نام‌گذاری پزشکی (Systematized Nomenclature of Medicine یا SNOMED) منتشر کرد. البته توپوگرافی در SNOMED همچنان با ICD-O کاملا متفاوت بود.
– برخی اصطلاحات مورفولوژی در SNOMED برای ضایعات شبه-تومور غیرنئوپلاستیک و وضعیت‌های پیش‌بدخیم وجود دارد که در فهرست ICD-O نیز برای کمک به افتراق از نئوپلاسم‌های واقعی آمده است. به‌دلیل تغییرات مداوم کدها، در حال حاضر عملا از کدهای SNOMED استفاده نمی‌شود، ولی کاربر ICD-O باید به این نکته توجه کند که اشاره به یک اصطلاح SNOMED در ICD-O لزوما دلیل بر نئوپلاسم بودن ضایعه یا وضعیت مورد اشاره نیست.
– سازمان سلامت جهانی نسخه دوم ICD-O را با همکاری آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان (IARC، به فرانسوی مرکز جهانی تحقیقات سرطان یا CIRC) در 1990 و برای استفاده توسط مراکز ثبت سرطان و بخش‌های پاتولوژی و سایر بخش‌های تخصصی مرتبط با سرطان منتشر کرد. کدهای توپوگرافی ICD-O-2 مشابه کدهای سه و چهاررقمی ICD-10 برای نئوپلاسم‌های بدخیم بود با این تفاوت که در ICD-O-2 ویژگی بیشتر از نظر جایگاه برای نئوپلاسم‌های غیربدخیم امکان‌پذیر شد. این نسخه در سراسر جهان مورد استقبال قرار گرفت و به زبان‌های مختلف ترجمه شد.
– نسخه سوم ICD-O در سال 2000 توسط کارگروه مشترک WHO/IARC منتشر شد. کدهای مورفولوژی به‌ویژه برای لنفوم‌ها و لوکمی‌ها مورد تجدیدنظر قرار گرفته و طبقه‌بندی WHO برای لنفوم و لوکمی بر دو طبقه‌بندی دیگر (REAL و FAB) ارجح دانسته شده است. از نظر توپوگرافی هیچ تفاوتی بین نسخه دوم و سوم وجود ندارد. شجره‌نامه ICD-O در الگوریتم زیر دیده می‌شود.
تفاوت‌های ICD-O و ICD-10
تفاوت‌های اساسی بین ساختار ICD-O و ICD وجود دارد. کد توپوگرافی در فصل دوم ICD (نئوپلاسم‌ها) رفتار نئوپلاسم (خوش‌خیم، بدخیم، درجا، یا نامشخص) را توصیف می‌کند و توجه چندانی به انواع بافت‌شناختی (هیستولوژیک) نشده است. مثلا هیچ تفاوتی بین آدنوکارسینوم ریه و کارسینوم سلول سنگفرشی ریه وجود ندارد و هر دو در ICD با کد C34.9 مشخص می‌شوند.
فهرست الفبایی ICD-10 تحت عنوان نئوپلاسم شامل یک جدول با شش ستون است که در ستون اول نام توپوگرافی به ترتیب الفبایی آمده و ستون‌های بعدی به ترتیب به بدخیمی اولیه، متاستاز، ضایعه درجا (In situ)، ضایعه خوش‌خیم، و رفتار نامشخص اختصاص یافته است. شکل زیر کدهای نئوپلاسم ریه را درICD-10 نشان می‌دهد.
در مقابل، کد توپوگرافی در ICD-O شامل چهار رقم (کاراکتر) براساس قسمت نئوپلاسم‌های بدخیم ICD-10 (ستون دوم) است. کد توپوگرافی در ICD-O مثلا برای همه نئوپلاسم‌های ریه C34.9 و یکسان است. کد مورفولوژی در ICD-O مورفولوژی نئوپلاسم را تعریف می‌کند. کد رفتار (رقم پنجم در کد مورفولوژی) تعیین می‌کند که نئوپلاسم بدخیم یا خوش‌خیم است یا رفتار دیگری دارد. شکل زیر کدهای نئوپلاسم ریه را در ICD-O نشان می‌دهد.
توجه شود که در اغلب مراکز ثبت سرطان، پاتولوژیست‌ها از ذکر کد رفتاری 6 (متاستاز) خودداری کرده و به‌جای آن کد رفتاری تومور اولیه را گزارش می‌کنند. در جدول زیر، کدهای رفتاری ICD-O (ستون اول) با معادل هریک در فصل دوم ICD-10 (ستون دوم) مقایسه شده است.
مطلب مرتبط:
طبقه‌بندی سرطان (قسمت دوم)