یک برنامه ی رادیویی در آمریکا به نام “نسخه ی صبح” در ادامه ی سلسله بحث های “تغییر زندگی زنان” از خانمها خواسته پرسشهای خود درباره ی بدن شان را با این برنامه در میان بگذارند. با توجه به این که چند سالی است شاهد اجرای برنامه های مشابه در شبکه های فارسی زبان رادیو و تلویزیون هستیم، شنیدن این پرسشها و به ویژه پاسخ آنها و مقایسه با برنامه های فارسی، خالی از لطف نیست. هر دو پزشک میهمان این برنامه، استاد دانشگاه و جراح و متخصص بیماریهای زنان و زایمان هستند.
رادیو همگانی ملی(NPR) یک رسانه ی همگانی با مدیریت خصوصی است که دارای 900 ایستگاه رادیویی در سراسر ایالات متحده است. نسخه ی صبح یکی از دو برنامه ی پرطرفدار این رادیو است.
***
از 20 سالگی یکی دو تا موی مشکی و ضخیم روی چانه ام پدیدار شد. به شوخی می گفتم موهای ابرو هستند که راهشان را گم کرده اند. اما کم کم تعدادشان زیاد شد و هر بار که آنها را برمی داشتم، سریعتر از قبل بر می گشتند. دست کم هفته ای یک بار اپیلاسیون می کنم. آیا این طبیعی است؟– آماندا، 39، تگزاس
بله، این طبیعی است و توضیح کاملی ندارد. بهترین توضیح این است که با افزایش سن، مقاومت بدن ما در مقابل انسولین بیشتر می شود. در نتیجه، تولید یک پروتئین به نام “گلوبولین متصل شونده به هورمون جنسی” یا SHBG توسط کبد کاهش می یابد. وظیفه ی SHBG این است که با اتصال به هورمون های جنسی (استرادیول و تستوسترون)، از میزان هورمون آزاد می کاهد و در نتیجه هورمون کمتری در اختیار بافت های بدن قرار می گیرد.
با کاهش SHBG، میزان هورمون جنسی آزاد در بافتهای بدن افزایش می یابد. در واقع مقدار کلی هورمون تغییر نمی کند بلکه دسترسی بافتهای بدن به هورمون افزایش می یابد. این قضیه در مورد استرادیول، چندان مشکل ساز نیست چون به تدریج با یائسگی کاهش می یابد. اما تستوسترون بیشتری در اختیار بافتها و پوست قرار می گیرد و این علت احتمالی افزایش رشد موی شماست.
لطفاً درباره ی وظایف هورمونها و مقادیر طبیعی آنها توضیح دهید. چیزهایی درباره ی استروژن و پروژسترون می دانم. دیگر چه؟– دنیس، 49، کارولینای جنوبی
زنان سه نوع هورمون جنسی دارند: استروژن ها (استرادیول و هم خانواده ها ی ضعیفترش استرون و استریول)، پروژستین ها و تستوسترون.
استرادیول تقریباً فقط توسط تخمدان تولید می شود. پس از یائسگی، سطح استرادیول ممکن است به حدی پایین بیاید که در حدود 70 سالگی، میزان استرادیولی که در بدن یک زن در گردش است، گاهی از همسر هم سن و سال او کمتر است.
پروژسترون، یک پروژستین طبیعی است که به طور دائم و به مقدار اندک توسط غده ی فوق کلیوی تولید می شود. اما تخمدان مقدار فراوانی از آن را پس از تخمک گذاری تولید می کند و زنان در سنین باروری، هر دو هفته در میان در معرض آن هستند. هیچ سطح مناسبی برای پروژسترون در زنان مشخص نشده و کسی به درستی نمی داند چقدر از آن پس از تخمک گذاری لازم است. خانمی که عادات ماهیانه ی منظم دارد، بدن او به احتمال قوی استرادیول و پروژسترون کافی تولید می کند.
نقش تستوسترون در زنان مبهم تر است. زنان برای تخمک گذاری نیاز به مقدار کمی تستوسترون دارند. تخمدان تستوسترون را می گیرد و به فولیکول های در حال رشد می دهد تا بتوانند استروژن تولید کنند. همچنین تصور می شود تستوسترون میل جنسی زن را کنترل می کند، هر چند اثر آن در بیشتر زنان قابل توجه نیست (گاهی برای درمان کاهش میل جنسی در زنان از تستوسترون استفاده می شود.)
با افزایش سن، تولید تستوسترون در زنان کاهش می یابد. بیشترین شدت این کاهش 10 تا 15 سال پیش از یائسگی است. زنان در برخی شرایط تستوسترون اضافی تولید می کنند. نمونه ی آن اختلال شایعی به نام سندرم تخمدان چند کیستی (polycystic ovary syndrome) است که حدود 5 تا 7 درصد زنان را گرفتار می کند. در این اختلال، تستوسترون ممکن است باعث به هم خوردن چرخه ی قاعدگی شود و از تخمک گذاری جلوگیری کند. از سایر مشکلات مانند آکنه و پرمویی بدن می گذریم.
آیا تصمیم به بچه دار نشدن تأثیری روی سلامت باروری من دارد و آیا راهی هست که من بتوانم تا چند سال آن را در اوج نگاه دارم؟– کارولین، 28، اورگون
بله، کارهایی هست که می توانید انجام دهید. باردار نشدن تا قبل از 30 سالگی، می تواند خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد و نولی پاریتی (باردار نشدن) با افزایش خطر سرطان تخمدان همراه است. در اوج ماندن نیاز به یک برخورد فعالانه با قضیه دارد. باید یک شیوه ی سالم برای زندگی در پیش بگیرید. وزن خود را کنترل کنید و تغذیه ی سالم، ورزش و خواب کافی داشته باشید. قرصهای ضدبارداری در صورتی که به مدت 10 سال یا بیشتر مصرف شوند، خطر سرطان تخمدان را کاهش می دهند و اثر محافظتی در مقابل کیستهای پستان دارند. خودآگاهی نسبت به پستان (breast self-awareness) و غربالگری با ماموگرافی هم توصیه می شود که فواصل انجام آن بستگی به سن و وضعیت عوامل خطرساز در هر فرد دارد.
در مورد کگل—کاری که همیشه باید انجام می دادم اما ندادم؟ حال فهمیده ام چرا باید انجامش می دادم. آیا می توانم جبران مافات کنم یا دیگر دیر شده؟– آملیا، 48، کلرادو
کگل (ورزش عضلات کف لگن) نقش مهمی در حفظ عملکرد روده و مثانه و ارضای جنسی دارد. نحوه ی انجام آن را می توانید در سایت کالج متخصصین زنان و زایمان آمریکا بینید. اگر فکر می کنید این ورزش را درست انجام نمی دهید، از یک پزشک کمک بخواهید.
این همه اطلاعات متناقض درباره ی کاستن از چربی هست، به خصوص در لگن خانمها. کسی می تواند یک بار برای همیشه پاسخ دهد که چگونه می توان از شرّ این چربی سمج که مادر طبیعت به ما هدیه داده رها شد؟ بعضی از ما رسید می خواهیم.—کاسیدی، 25، کنتاکی
متأسفانه هیچ فرمولی برای حذف چربی میان تنه با افزایش سن وجود ندارد. با افزایش سن، همه ی ما دچار مقاومت به انسولین می شویم و چربی در شکم و لگن ما جمع می شود. در نهایت، یائسگی هم در بیشتر خانمها باعث افزایش دور کمر هرچند به میزان اندک می شود. بهترین راه مبارزه با این چربی ورزش است و زنان باید در میانسالی بر فعالیت خود بیافزایند تا شکل بدن خود را حفظ کنند. وقتی این کار مؤثر نباشد، تنها چاره اش لیپوساکشن است!
مدتی است پریودم عقب می افتد. آیا این به معنی یائسگی کامل در عرض یکی دو سال آینده است؟ یا اینکه تا 10 سال یا بیشتر پریود خواهم شد؟ علائم واقعی تمام شدن کار چیست؟– جریلین، 44، اورگون
علائم یائسگی دو مرحله دارد—زودرس و دیررس. علائم زودرس شامل عقب افتادن عادت ماهیانه است طوری که 60 روز بگذرد و خبری از خونریزی نباشد. این مرحله به شدت متغیر است. چون شما 44 سال دارید، ممکن است تا حدود 50 سالگی هم کاملاً یائسه نشوید (یائسگی کامل به معنی یک سال تمام بدون عادت ماهیانه است).
میانگین سن یائسگی 51.4 سال است. اما وقتی شما وارد مرحله ی دیررس شده باشید و بیش از 60 روز از آخرین پریودتان گذشته باشد، معمولاً به این معنی است که در عرض 4 سال کاملاً یائسه خواهید شد.
آیا یائسگی تمام می شود؟ گُر گرفتگی و آشفتگی روحی کی و چگونه برطرف می شود؟– ناشناس، 52، واشنتگن، دی سی.
تشخیص شروع یائسگی آسان است اما پایان آن پیچیده است.
برای بیشتر زنان، پنج سال اول بدتر است، اما گُر گرفتگی در 20 تا 40 درصد افراد ممکن است تا 10 سال طول بکشد که بستگی به فیزیولوژی خاص هر فرد دارد. و در حدود 10 درصد زنان مشکل همچنان ادامه می یابد.
بارزترین نشانه ی روحی که زنان تجربه می کنند اختلال حافظه ی کوتاه مدت است، که به طور نسبی بهبود می یابد (اما به طور کامل به وضعیت پیش از یائسگی بازنمی گردد.) برخی زنان دچار اختلال عملکرد اجرایی می شوند و انجام امور سازمانی برای آنان مشکل می شود. برخی شواهد نشان می دهد مشکل فوق با داروهایی که برای درمان اختلال بیش فعالی و کم توجهی نوع بالغین به کار می روند، تا حدودی برطرف می شود.
نشانه های یائسگی ممکن است با بدخوابی و افسردگی نیز همراه باشند، و این بر آشفتگی روحی دامن می زند. درمان مشکل اصلی می تواند مفید باشد.
من داروی ضد افسردگی مصرف می کنم و میل جنسی ام کم شده است. چگونه آن را تقویت کنم؟– رجینا، 49، ایلینوی
کاهش میل جنسی در دوران پیش از یائسگی شایع است. فلیبانسرین (Addyi) داروی جدیدی است که توسط اداره ی غذا و دارو (FDA) برای درمان اختلال کاهش میل جنسی زنان در دوران پیش از یائسگی تأیید شده است. برخی داروهای ضدافسردگی مانند مهارکننده های انتخابی گیرنده ی سروتونین (شامل پروزاک، زولوفت و لکساپرو) با کاهش میل جنسی همراه هستند. از پزشک خود بخواهید در صورت امکان داروی شما را عوض کند (مثل بوپروپیون—ولبوترین). تقویت روابط با همسرتان نیز در میانسالی بسیار مفید است.
زنان جوان برای مقابله با پوکی استخوان و بهبود سلامت مفاصل برای سالهای بعد چه می توانند بکنند؟ اقدام برای حفظ سلامت استخوان در زنان از چه زمانی آغاز می شود؟– بریت، 31، تگزاس
هیچ وقت زود نیست. زنان باید مراقب مصرف کلسیم خود باشند. میزان مصرف کلسیم از منابع غذایی در سالهای پیش از یائسگی به طور ایده آل حدود 1000 میلی گرم در روز است. پس از یائسگی، به استثنای زنانی که استروژن مصرف می کنند، این میزان به 1200 میلی گرم در روز افزایش می یابد. حفظ ویتامین D هم مهم است. یافتن مقدار کلسیم موجود در مواد غذایی در اینترنت آسان است: من بیمارانم را به وبسایت بنیاد ملی پوکی استخوان راهنمایی می کنم که دارای پیوندهای متعددی است.
مصرف مکمل کلسیم در صورتی منطقی است که مصرف کلسیم از منشاء غذایی به دلیل عدم تحمل لبنیات یا علل دیگر محدود باشد. نکته ی مهم این است که نباید در مصرف مکمل کلسیم افراط شود. مصرف کلسیم بیش از حد، خطر بیماری قلبی را افزایش می دهد.
من آندومتریوز دارم و می خواهم بدانم با افزایش سن چه می شود. آیا با یائسگی، آندومتریوز بهبود می یابد؟– هالی، 41، ماساچوست
آندومتریوز در حدود 3 تا 5 درصد زنان را گرفتار می کند و زمانی روی می دهد که پوشش داخلی رحم (آندومتر) شروع به رشد در داخل لگن کند. به نظر می رسد آندومتریوز با یائسگی بهتر می شود. زنی که جراحی های متعدد داشته و بافت تخمدانی کمتری برایش باقی مانده باشد، ممکن است زودتر از موعد یائسه شود. بسیاری از زنان مبتلا به آندومتریوز کمی زودتر یائسه می شوند. اگر بیماری این زنان فعال نباشد می توانند پس از یائسگی هورمون مصرف کنند، اما مصرف استروژن با پروژسترون برای پیشگیری از رشد آندومتریوز، حتی در آنهایی که هیسترکتومی (جراحی برداشتن رحم) کرده اند، توصیه نمی شود.
روش رایج مصرف هورمون در زنان تراجنسیتی که وارد سالهای یائسگی می شوند چیست؟ مصرف استروژن را ادامه دهند؟ به تدریج کم کنند؟– آلیسون، 42، مینسوتا
به لحاظ نظری، یک زن تراجنسیتی برای سالهای کمتری در طول عمر خود در تماس با استروژن است و می تواند این زمان را افزایش دهد. اما درباره خطرات طولانی مدت استروژن در این زنان اطلاعات کافی موجود نیست. بنابراین توصیه ی فعلی در زنان تراجنسیتی مشابه سایر زنان است که تمام عمر خود را در معرض استروژن بوده اند. به طور کلی، مصرف هورمون پس از 50 سالگی دلیلی ندارد مگر اینکه نشانه های یائسگی ظاهر شوند.
