☑️ کریستین دروستن، ویروس‌شناس آلمانی، بلافاصله پس از تعیین توالی ژنی کروناویروس جدید در ۲۸ فوریه در یک توییت هشدار داد بیش از ۳۵۰ ژنوم ویروس جدید در سامانه برخط GISAID ثبت شده که تفاوت‌های کوچکی باهم دارند و عمدتاً می‌تواند به ردیابی مسیر گسترش همه‌گیری کمک کند ولی در اظهارنظر براساس این داده‌ها نباید افراط شود.
او از نمونه ویروس یک بیمار آلمانی استفاده کرده بود که در ایتالیا مبتلا شده بود و شباهت آن به ویروسی که یک ماه قبل در مونیخ یافت شد می‌توانست مطرح‌کننده این شبهه باشد که همه‌گیری از آلمان به ایتالیا رسیده است. هرچند به این هشدار توجه نشد و بلافاصله فضای مجازی پر شد از انواع ادعا و اتهام بی‌اساس که ویروس از مونیخ در تمام اروپا پخش شده است.
☑️ دو نوع ویروس داریم
یک مطالعه معروف در اوایل همه‌گیری که ادعا کرده بود ویروس دارای دو سویه S و L است و نوع L بیماری شدیدتری ایجاد می‌کند، مورد انتقاد گسترده قرار گرفت چون ادعاهای مطرح شده در آن عمدتاً بی‌اساس بود. این دو سویه تنها در دو قطعه تفاوت داشتند و بیش از ۹۹٫۹۹٪ شبیه هم بودند. جهش در ویروس‌هایی که ماده ژنتیکی آن‌ها از نوع رنا (RNA) است شایع است و تاکنون حدود ۳۵۰۰ جهش در کروناویروس شناسایی شده ولی وقوع جهش به‌تنهایی به معنی تغییر در شدت بیماریزایی نیست.
☑️ جهش ویروس را قوی‌تر می‌کند
مورد بعدی مربوط به ۱۱ بیمار در چین است در یک مطالعه مرور همتا نشده، و ۳۳ جهش که ۱۹ جهش جدید بوده و براساس اثر سیتوپاتیک مشاهده شده در آزمایشگاه، برخی جهش‌ها باعث شده ویروس مرگبارتر شود و به‌طورکلی تفاوت معنادار (تا ۲۷۰ برابر) در شدت بیماریزایی (اثر سیتوپاتیک در آزمایشگاه و بار ویروسی در میزبان) مشاهده شده ولی در ضمن گفته شده که نمی‌توان به‌طور قاطع گفت حاصل جهش‌ها در نهایت چه خواهد شد.
☑️ جهش ویروس را ضعیف‌تر می‌کند
مطالعه دیگری در مجله ویروس‌شناسی به بررسی یک جهش ضعیف‌کننده در ویروس جدید پرداخته که پیش از این در سال ۲۰۰۳ در ویروس سارس هم مشاهده شده بود. بخشی از ژنوم ویروس در یکی از ۳۸۲ نمونه سواب در آریزونا وجود نداشت. تجمع این نوع جهش‌ها در همه‌گیری سارس باعث ضعیف‌تر شدن ویروس شد ولی به‌نظر این محققین در مورد ویروس جدید، هنوز برای نتیجه‌گیری زود است.
☑️ قوی یا ضعیف؟
براساس فرآیند انتخاب طبیعی، احتمال بقا در جهش‌هایی که ویروس را ضعیف می‌کنند در طولانی‌مدت کمتر است و این جهش‌ها حذف می‌شوند.
از سوی دیگر، احتمال گسترش جهش‌های قوی‌کننده در سیر یک همه‌گیری کمتر است چون شدت بیماری باعث می‌شود بیمار با احتمال بیشتری در بستر بماند یا حتی فوت کند.
ژن‌های متعددی در بیماریزایی و شدت بیماری ایجاد شده توسط یک ویروس نقش دارند و مانند مکعب روبیک تغییر یک ژن ممکن است عملکرد ژن دیگر را نیز دستخوش تغییر قرار دهد. احتمال وقوع چند تغییر در مسیری که بتواند بیماریزایی ویروس را در جریان یک همه‌گیری افزایش یا کاهش دهد بسیار اندک است.
اهمیت دیگر جهش‌ها این است که به‌طور بالقوه می‌توانند تولید واکسن را به تأخیر بیندازند یا اثربخشی آن را کاهش دهند. ولی چنین پدیده‌ای نیز بسیار غیرمحتمل است و در مورد سایر ویروس‌های رنا مانند تب زرد، سرخک، و اریون در طول چند ده سال اخیر هنوز رخ نداده است. درحالی‌که سرعت وقوع جهش در این ویروس‌ها اگر بیشتر از کروناویروس نباشد، کمتر هم نیست.
نمونه جهش‌های مهم جهشی است که در کروناویروس جدید باعث پرش (جامپینگ) ویروس از خفاش به انسان شد. نمونه دیگر جهشی است که احتمالاً در اچ‌آی‌وی باعث پرش از شامپانزه به انسان شد. ولی مرتبط ساختن جهش‌ها با رفتار بالینی ویروس نیاز به پژوهش‌های دقیق و اغلب طولانی بالینی و اپیدمیولوژیک دارد که در جریان یک همه‌گیری امکان‌پذیر نیست. بحث درباره جهش‌ها در جریان همه‌گیری عمدتاً جنبه حدسی دارد و نباید با سوء تعبیر دست‌مایه خبرسازی و جنجال‌آفرینی رسانه‌ای قرار گیرد.
یک نمونه این برداشت‌های غلط در سال ۲۰۱۸ در پی شیوع زیکا در هندوستان اتفاق افتاد. دولت هند براساس یک مطالعه از مجله ساینس، که نشان داده بود جهش خاصی در ویروس زیکا عامل ایجاد میکروسفالی جنین است، اعلام کرد ویروسی که در این کشور شایع شده فاقد جهش فوق‌الذکر است. در نهایت این برداشت غلط از یک مقاله باعث شد بسیاری از زنان خطر میکروسفالی جنین را دست‌کم بگیرند.
به‌طور مشابه، اخبار ناقص، نیمه‌درست، یا غلط و جعلی در زمینه وقوع جهش در کروناویروس جدید یکی از پایه‌های اینفودمی کووید-۱۹ است که باعث وحشت و اضطراب بی‌مورد یا اعتمادبه‌نفس کاذب و اهمیت ندادن به هشدارهای بهداشتی، حتی در سطح پزشکان، صاحبنظران، سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران سلامت شده است.
