تشخیص سلیاک

زن 23 ساله به دلیل آزمایش سرولوژیک مثبت از نظر بیماری سلیاک مراجعه کرده است. او مشکل خاصی ندارد آزمایش با درخواست شخصی وی انجام شده است. برادر 15 ساله اش با تشخیص بیماری سلیاک تحت درمان است. سایر اعضای خانواده سالم هستند، بجز مادر که سابقه ی سرطان تیروئید دارد. تنها یافته ی مثبت در معاینه، تغییر رنگ همراه با خوردگی مینای دندان است. نمایه ی وزن 21 و سطح ویتامین D سرم 18 است (محدوده مرجع 20 تا 50 نانوگرم بر میلی لیتر.) شواهدی از کمبود سایر ویتامین ها یا املاح، کم خونی یا اختلال عملکرد تیروئید وجود ندارد. نتیجه ی آزمایش Antitissue Transglutaminase IgA سرم 124 (محدوده مرجع 19-0) است.

چه اقدامی صحیح تر است؟

الف. تکرار آزمایش Antitissue Transglutaminase IgA.

ب. هیچ اقدامی لازم نیست چون سلیاک به دلیل فقدان علائم غیرمحتمل است.

ج. تشخیص سلیاک قطعی است و آزمایش دیگری لازم نیست.

د. تشخیص سلیاک محتمل است. آندوسکوپی و بیوپسی اثنی عشر برای اثبات تشخیص لازم است.

آزمایش Antitissue Transglutaminase IgA (Anti-tTG IgA) یک آزمایش غربالی اولیه و رایج برای تشخیص بیماری سلیاک است. در مقایسه با مشاهده ی آتروفی پرزها در نمونه ی بیوپسی دوازدهه که استاندارد طلایی تشخیص سلیاک است، حساسیت Anti-tTG 98% و ویژگی آن هم 98% است. نتایج منفی کاذب Anti-tTG در موارد نقص انتخابی IgA (selective IgA deficiency)، رژیم غذایی فاقد گوتن، و موارد سرونگاتیو بیماری سلیاک گزارش شده است. ارزش پیش بینی نتایج مثبت در جمعیت عادی 33% است اما در جمعیت پرخطر (مانند خویشاوندان درجه یک مبتلایان به سلیاک) به 72% می رسد.

در موارد افزایش Anti-tTG آندوسکوپی و بیوپسی اثنی عشر توصیه می شود. رژیم غذایی حاوی گوتن باید ادامه یابد. البته بر اساس توصیه های انجمن گوارش، کبد و تغذیه اروپا، در برخی کودکان بیوپسی لازم نیست (وجود علائم همراه با افزایش Anti-tTG به میزان 10 برابر حداکثر محدوده ی مرجع و آزمایش تأییدی Antiendomysial Ab مثبت و HLA DQ2 یا HLA DQ8 مثبت) اما این توصیه ها در بزرگسالان قابل اجرا نیست و توسط انجمن های ایالات متحده هم تأیید نشده است. به علاوه، این بیمار بدون علامت است و سطح Anti-tTG کمتر از 10 برابر است.

عوارض بیماری سلیاک در مینای دندان به شکل تغییر رنگ زرد قهوه ای، خوردگی و شفاف شدن است. این عوارض دائمی است و با درمان و کنترل سلیاک، بهبود نمی یابد. عوارض مشابه ممکن است در اثر سمیت فلوراید (Fluorosis)، کمبود ویتامین D، مصرف تتراسیکلین توسط مادر یا ابتلای وی به برخی بیماریهای عفونی طی دوران بارداری (سرخک، اریون، آبله مرغان)، نقص مادرزادی مینا (Amelogenesis Imperfecta)، تروما یا عفونت موضعی روی دهد. سایر علائم دهانی سلیاک شامل آفت و زخم دهان، التهاب زبان، و خشکی دهان است.

بیماری سلیاک همواره به عنوان یکی از دلایل مشکلات مینای دندان باید در تشخیص افتراقی قرار گیرد. سابقه ی خانوادگی بیماری سلیاک، احتمال ابتلا به سلیاک را در این بیمار افزایش می دهد.

بیشترین ارزش آزمایش Anti-tTG در بیمارانی است که از نظر سلیاک پرخطر نیستند. در حال حاضر، تست غربالی ارجح برای بیماری سلیاک، آزمایش Anti-tTG IgA است. افزایش Anti-tTG در این افراد نشاندهنده نیاز به انجام آندوسکوپی و بیوپسی اثنی عشر است.

پاسخ صحیح، گزینه ی (د) است.

منبع