براساس قانون ایالات متحده، مقدار مجاز “ویکودین” یا “پرکوست” برای هر بیمار ۱۲۰ قرص در ماه است که این مقدار در بسیاری از موارد به دلیل ایجاد تحمل دارویی کافی نیست. با این حال، بیشتر بیماران خواستار تجویز این دو دارو هستند زیرا بیمه مدیکد برای داروهای قوی تر مانند “اُکسی کُنتین” پولی نمی پردازد.
علت مهم دیگر افزایش مصرف مواد مخدّر، تغییر نحوه مصرف است. درصد خلوص هروئین در دهه ۱۹۷۰ به سختی به ۶ درصد می رسید درحالی که هم اکنون خلوص هروئین در برخی مناطق به ۶۰ تا ۷۴ درصد هم می رسد و به همین دلیل مصرف هروئین غیرتزریقی به شدت افزایش یافته است.
“داروهای قابل سوء مصرف” یا آنچه اغلب “مواد مخدّر” می نامیم، بر اساس طبقه بندی اداره کنترل مواد مخدّر ایالات متحده، به طور خلاصه به ۵ گروه تقسیم می شوند:
گروه یک: داروی مخدّر قوی که در حال حاضر فاقد مصارف پزشکی است.
گروه دو: داروی مخدّر قوی که در حال حاضر دارای مصارف پزشکی بسیار محدود بوده و سوء مصرف آن وابستگی شدید روانی یا جسمانی ایجاد می کند.
گروه سه: پتانسیل سوء مصرف کمتر از گروه یک و دو و در حال حاضر دارای مصارف پزشکی است ولی در صورت سوء مصرف، وابستگی متوسط یا خفیف جسمانی یا شدید روانی ایجاد می کند.
گروه چهار: پتانسیل سوء مصرف کمتر از گروه سه و در حال حاضر دارای مصارف پزشکی است و در صورت سوء مصرف، وابستگی محدود جسمانی یا روانی ایجاد می کند.
گروه پنج: پتانسیل سوء مصرف و ایجاد وابستگی کمتر از گروه چهار و در حال حاضر دارای مصارف پزشکی است.
پرسش: تریاک و مشتقات طبیعی، نیمه صناعی و صناعی آن، در کدام گروه قرار دارند؟
پاسخ: بستگی دارد. هروئین و دزومورفین (کروکودیل) در گروه یک؛
دیلوداید، فنتانیل، اکسی کونتین، پرکوست، روکسی کونتین، و متادون در گروه دو؛
کدئین، ویکودین، بوپرونورفین، و دوز پایین مورفین در گروه سه؛
دوز پایین کدئین و تریاک در گروه چهار.
پرسش: کوکائین،آمفتامین ها و متامفتامین ها در کدام گروه قرار دارند؟
پاسخ: گروه دو
پرسش: ماری جوانا؟
پاسخ: گروه یک (مگر به عنوان دارو)
پرسش: توهم زاها؟
پاسخ: بستگی دارد. بیشتر توهم زاها (ال- اس- دی، پسیلوسیبین، پیتو، برومو- دراگون فلای، …) در گروه یک قرار دارند. اسید لایسرژیک (پیش ساز ال- اس- دی که از نظر فنی توهم زا نیست) و درونابینول (مارینول که به حشیش طبی معروف است) جزو گروه سه هستند.
تاریخچه
الکل- در برخی ایالات آمریکا طی قرن ۱۷ و ۱۸ تلاشهایی برای کنترل مصرف الکل، به ویژه محدود ساختن آن برای بومیان آمریکا، آغاز شد. بخشی از منع مصرف الکل در دهه ۱۹۲۰ ناشی از رفتارهای ناهنجار مهاجرین اروپایی بود که طبقه فقیر جدید را تشکیل می دادند. ممنوعیت الکل نشاندهنده تعارض بین ارزشهای روستایی و شهری بود که در ایالات متحده شکل می گرفت. هجوم گسترده مهاجرین به مناطق شهری باعث شد بسیاری از فعالان جریان مبارزه با مصرف الکل، میزان بالای جرم و جنایت در شهرهای آمریکا را به اکثریت مهاجر نسبت دهند.
در مقابل واقعیت های نوظهوری که در جغرافیای جمعیتی آمریکا شکل می گرفت، طرفداران دکترین “بومی گرایی” قرار می گرفتند که عقیده داشتند عظمت آمریکا از اجداد سفید پوست انگلو- ساکسون ریشه می گیرد. بومی گرایان بخشی از یک حرکت بزرگتر “آمریکایی شدن” بودند که تلاش می کردند ممنوعیت الکل را بشکنند.
تریاک: اولین بار در سال ۱۸۷۵ در سانفراسیسکو، کالیفرنیا، مصرف تریاک در کارگران مهاجر چینی ممنوع اعلام شد. بعدها قوانین دیگری در سراسر آمریکا درباره منع فروش و مصرف تریاک در چینی ها تصویب شد. اجرای این قوانین منجر به کاهش مصرف تریاک توسط چینی ها شد ولی هیچ اقدامی در ارتباط با “لادانوم” (عصاره تریاک و الکل) و سایر الکسیرهای افیونی صورت نگرفت. تصویب قانون هاریسون در ۱۹۱۴ فروشندگان و مصرف کنندگان تریاک و کوکائین را با مشکل بزرگی مواجه ساخت. هر نسخه ای که- حتی برای درمان ترک اعتیاد- توسط پزشک یا داروساز برای مصرف مواد مخدّر تجویز می شد، نقض قانون هاریسون تلقی شده و در نتیجه همه مشتقات تریاک، حتی برای مصارف پزشکی، برای مدت محدودی جمع آوری شدند.
هروئین که اولین بار در سال ۱۸۷۳ در لندن ساخته شده بود، 23 سال بعد توسط شرکت “بایر” تولید شد. این شرکت طی سالهای ۱۸۹۸ تا ۱۹۱۰ هروئین را به عنوان جایگزین مورفین برای درمان سرفه و ترک اعتیاد به مورفین توزیع و ادعا می کرد که هروئین اعتیادآور نیست. با اینکه “دی استیل مورفین” (هروئین) سریع الاثرتر از مورفین است، ولی مدتها طول کشید تا روشن شود این ماده به سرعت در بدن به مورفین متابولیزه می شود.
ماری جوانا: تا دهه ۱۹۳۰، یعنی زمانی که مهاجرین مکزیکی به آمریکا آمدند، مصرف حشیش مجاز بود. به دنبال انقلاب مکزیک در سال ۱۹۱۰ و پیش از دهه ۱۹۳۰، وضع مقررات مصرف حشیش در ایالتهای غرب آمریکا در اثر فشار ناشی از هجوم مکزیکی ها آغاز شد. بسیاری از مهاجرین مکزیکی با خود حشیش حمل می کردند. هنگامی که “مونتانا” در سال ۱۹۲۷ حشیش را غیرقانونی اعلام کرد، یکی از قانونگذاران گفته بود: “وقتی یک مکزیکی ماری جوانا مصرف می کند، تصور می کند رئیس جمهور مکزیک است و شروع به کشتار دشمنان خود می کند.” یکی از سناتورهای تگزاس نیز در صحن مجلس گفته بود: “همه مکزیکی ها دیوانه اند و چیزی که آنان را دیوانه کرده همین ماده (حشیش) است.”
مصرف پزشکی حشیش در ۳۰ ایالت آمریکا و مصرف تفریحی آن در ۸ ایالت این کشور آزاد است. دو جزء تتراهیدروکانابینول (THC) و کانابیدیول (CBD) از نظر ایجاد علائم عصبی مهم‌ترین اجزای حشیش هستند. تی‌اچ‌سی در این میان با علائم جنون و سی‌بی‌دی با علائم ضدجنون و ضداضطراب مرتبط است. مقدار تی‌اچ‌سی در گیاه حشیش به‌طور طبیعی تا ۵ درصد گزارش شده ولی درحال‌حاضر برخی گونه‌های اصلاح‌شده آن بیش از ۳۵ درصد تی‌اچ‌سی دارد. در برخی فرآورده‌های تغلیظ‌شده گیاه حشیش موسوم به dab, wax, honey butane oil که در بازار موجود است، غلظت تی‌اچ‌سی به بیش از ۷۰ درصد هم میرسد. دود کردن تنها ۵۰۰ میلی‌گرم حشیش تغلیظ‌شده فرد مصرف‌کننده را در یک لحظه در معرض بیش از ۱۲۰ میلی‌گرم تی‌اچ‌سی قرار می‌دهد.علائم مسمومیت در عرض ۲ دقیقه بروز می‌کند، در عرض نیم ساعت به اوج میرسد و تا ۴ ساعت باقی می‌ماند. علائم مسمومیت درصورت مصرف خوراکی شدیدتر و طولانی‌تر است ولی برای ایجاد اثر مشابه در مقایسه با استنشاق، مقدار حشیشی که باید خورده شود دوونیم برابر است. مکانیسم احتمالی این پدیده، هیدروکسیله‌شدن تی‌اچ‌سی توسط سیتوکروم p450 است.
کوکائین: منع مصرف کوکائین از زمانی آغاز شد که ارتباطش با آمریکاییهای آفریقایی تبار آشکار گشت. خطرات مصرف کوکائین به بخشی از هراس اخلاقی تبدیل شد که با تنش های غالب نژادی و اجتماعی آن روز همراه بود. مجله داروسازی آمریکا در سال ۱۹۰۳ تأکید کرد “بیشتر معتادان به کوکائین از افراد غیرمتعارف، قماربازان، فواحش، سارقین و مجرمین هستند.”
دکتر کریستوفر کوخ از بورد داروسازی ایالت پنسیلوانیا در ۱۹۱۴ طی یک اظهارنظر نژادپرستانه گفت بیشترین حملات به زنان سفیدپوست جنوب، توسط مردان سیاه پوست و تحت تأثیر مستقیم کوکائین انجام می شود. رسانه های جمعی طوری جوسازی می کردند که گویی مصرف کوکائین در بین سیاه پوستان اپیدمی شده، در حالی که چنین چیزی واقعیت نداشت. در همین زمان قانون هاریسون در مورد کوکائین نیز به اجرا در آمد.
ال- اس- دی: این ماده تا دهه ۱۹۵۰ مجاز بود و در سال ۱۹۶۸، هنگامی که با پادفرهنگ[2] مرتبط شد، غیرمجاز گردید. افراد سرشناس بسیاری مانند آلدوس هاکسلی و تیموتی لیری شروع به طرفداری از مصرف ال- اس- دی کردند. ال- اس- دی در دهه ۱۹۶۰ در مرکز حرکت پادفرهنگ قرار گرفت و در سال ۱۹۶۸ ممنوع اعلام شد. سازمان غذا و داروی ایالات متحده در سال ۱۹۸۰ آخرین مطالعه درباره مصرف ال- اس- دی در بیماران را متوقف کرد، ولی یک مطالعه در افراد داوطلب سالم تا اواخر ۱۹۸۰ ادامه یافت. در حال حاضر پژوهش در زمینه ال- اس- دی در سرتاسر جهان در حال از سرگیری است.
قانون مواد شبه مخدر[3]: مصوب سال ۱۹۸۶ که علت تصویب آن، تولید ماده ۳-متیل فنتانیل بود. این ماده مخدر صناعی بیش از هزار برابر قوی تر از مورفین بود. مصرف آن منجر به مرگ ناشی از مسمومیت می شود. متیل فنتانیل در سال ۲۰۰۲ در تئاتر مسکو به عنوان سلاح شیمیایی به کار رفت.
تعریف ”ماده شبه مخدر:“ به شرح زیر است:
- ساختار شیمیایی آن بسیار شبیه ساختار شیمیایی یک ماده مخدر گروه یک یا دو باشد
- دارای اثر تحریکی، کاهش دهنده فعالیت، یا توهم زایی بر روی مغز، در حد بسیار نزدیک به اثرات یک ماده مخدر گروه یک یا دو، یا از آن قوی تر باشد
- یا در مورد یک شخص خاص، که ماده مزبور در این شخص دارای اثر تحریکی، کاهش دهنده فعالیت، یا توهم زایی بر روی مغز، در حد بسیار نزدیک به اثرات یک ماده مخدر گروه یک یا دو، یا از آن قوی تر باشد.
شکل دو- ساختار بسیار شبیه، فارماکولوژی بسیار متفاوت
شکل سه- ساختار بسیار متفاوت، فارماکولوژی بسیار شبیه
قانون مواد مخدر صناعی مصوب سال ۲۰۱۱، قوانین قبلی را اصلاح کرد. زیرگروه جدید ”مواد شبه حشیش“ اضافه شد.
زیرگروه جدید ”فن اتیلامین های توهم زا“ اضافه شد. زیرگروه جدید ”کاتینون ها“ اضافه شد.
مواد شیمیایی تحقیقاتی: شامل پنج گروه و زیرگروههای آنهاست (شکل چهار).
شکل چهار
کاتینونهای صناعی: ساختار آنها شبیه ماده مخدر “قات” است. تجزیه کاتینونها به کاتین در عرض ۴۸ ساعت کامل می شود و به همین دلیل، سرعت حمل از مزرعه تا بازار بسیار حیاتی است. فروشندگان آنلاین ناچارند کار تحویل را در عرض یک شب انجام دهند و به همین دلیل هزینه به شدت بالا می رود. ”قات“ در غرب کمیاب است ولی اخیراً کاتینون های صناعی بسیار قوی تری تولید شده که مقاوم به حرارت بوده و با نامهای ”نمک حمام“ یا ”کود گیاه“ فروخته می شوند. مشتقات قات که از طریق جایگزینی حلقه آروماتیک بدست می آیند از اواسط دهه ۲۰۰۰ میلادی به طور مجاز در بازار آمریکا و اروپا فروخته می شوند و رایج ترین آنها متیلن دیوکسی پیرو والرون (MDPV)، مِفِدرون، و متیلون هستند. کاتینون ها معمولاً به شکل پودر سفید یا قهوه ای عرضه می شوند و ادعا شده اثرات آنها شبیه کوکائین، آمفتامین، و اکستاسی است، ولی جزئیات فارماکولوژیک آنها چندان روشن نیست.
“نمک حمام[4]” اصطلاح کلی است که به فرآورده های مجاز کاتینونها (به خصوص MDPV) گفته می شود و اغلب در اینترنت و برخی فروشگاهها با نامهای مختلف به فروش میرسد. موارد مصرف دیگر آن به عنوان “دافع حشرات” و “کود گیاه” نیز گزارش شده که روی بسته بندی همه آنها برچسب “غیر قابل مصرف توسط انسان” قید شده و به همین دلیل قابل فروش به همه گروههای سِنّی است. α-PPP، MPPP، و MDPPP ساختار شیمیایی مشابه MDPV دارند ولی مِفِدرون، به رغم شباهت ظاهری به MDPV، از نظر شیمیایی بیشترشبیه آمفتامین هاست. در برخی سایتها MDPV را به عنوان کوکائین مجاز یا آمفتامین مجاز معرفی می کنند.
MDPV در دهه ۱۹۶۰ تولید و برای درمان خستگی مزمن وارد بازار شد. اولین گزارش تشنج ناشی از سوء مصرف MDPV به کشور آلمان در سال ۲۰۰۷ مربوط می شود. این دارو در سال ۲۰۰۹ در دانمارک غیرمجاز اعلام شد و در سال ۲۰۱۰ از بازار انگلستان، و بیشتر کشورهای اروپایی جمع آوری گردید. در همین سال ایالات متحده MDPV و مِفِدرون را “دارو یا ماده شیمیایی نگران کننده” اعلام کرد. فروش و مصرف MDPV از سال ۲۰۱۱ در ایالات متحده ممنوع گردید.
نسل دوم نمک حمام، که به عنوان براق کننده جواهرات روانه بازار شده، “نافیرون” (کاسمیک بلاست، O-2482 یا نفتیل پیرو والرون) نام دارد. بر اساس برخی گزارشها نافیرون به مدت طولانی در بدن باقی مانده و به دلیل مهار بازجذب سروتونین دمای بدن را تا حد خطرناک ۴۲ درجه سانتیگراد بالا می برد.
نسل سوم نمک حمام بیشتر شامل داروهای تحقیقاتی مانند پنتدرون، آلفا- پی- وی- پی و 3,4-DMMC است که طی سالهای اخیر به تدریج وارد بازار شده اند.
اثرات MDPV: این ماده محرک قدرتمندی است که بازجذب دوپامین- نوراپی نفرین را مهار می کند. بیشترین اثرات آن روی مغز و قلب است که می توان آنها را به دو دسته اثرات جسمانی (افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون، انقباض عروق و تعریق) و روانی (سرخوشی، افزایش هوشیاری، بی خوابی، اضطراب، پرخاشگری، کاهش اشتها) تقسیم کرد. قدرت[5] MDPV چهار برابر ریتالین و کانسرتا گزارش شده است. این اثرات معمولاً ۳ تا ۴ ساعت به طول می انجامد ولی تپش قلب، پرفشاری و تحریک عصبی ممکن است ۶ تا ۸ ساعت باقی بماند. حملات پانیک با مصرف دوزهای بالای MDPV در افرادی که دچار عدم تحمل داروهای محرّک هستند و حتی جنون ناشی از بی خوابی و در صورت مصرف مکرر، اعتیاد گزارش شده است.
MDPV و داروهای مشابه آن توسط سازمان غذا و دارو آزمایش نشده اند و بی خطر بودن آنها به اثبات نرسیده است. در سال ۲۰۱۱ مرد جوانی که گفته می شد معتاد به نمک حمام و نیز دچار اختلال دو قطبی بود، دوست دختر خود را در منزل به قتل رساند. به دنبال این حادثه لایحه ای از طرف قانونگذاران این ایالت ارائه شد که ترکیبات فعال موجود در نمک حمام را غیرمجاز اعلام می کرد.
گزارش های متعددی از رفتارهای شبه زامبی به دنبال مصرف نمک حمام موجود است. در یک مورد مردی که در ایالت فلوریدا ۷۵ درصد از صورت مرد دیگر را خورده بود، در مقابل فرمان پلیس شروع به غرش کرد و پلیس ناچار شد برای توقف به وی شلیک کند.
آیا کاتینون ها اعتیادآور هستند؟
پژوهشی که در سال ۲۰۱۱ توسط انستیتو ملی سوء مصرف مواد انجام شد نشان می دهد ترکیبات فعال موجود در نمک حمام (مِفِدرون و متیلون) قادر به اتصال به انتقال دهنده های مونو آمین بر روی برخی نورونها هستند. در اثر این اتصال، سروتونین و، به میزان کمتر، دوپامین مغز افزایش می یابد که این می تواند نشان دهد که ترکیبات فوق به طور بالقوه اعتیادآور هستند. با توجه به گستردگی مصرف نمک حمام، تحقیقات بیشتر برای مشخص شدن عواقب ناشی از مصرف طولانی و مکرر آن ضروری به نظر می رسد.
یک پژوهش جدید نشان داده مِفِدرون باعث افزایش قابل توجه و ناگهانی دوپامین و سروتونین می شود که به دلیل کلیرانس سریع، در برخی افراد ممکن است منجر به اعتیاد شود. در سال ۲۰۱۱ اداره کنترل مواد مخدّر ایالات متحده (DEA) اعلام کرد که 3 ماده مِفِدرون، MDPA، و متیلون، که در تولید نمک حمام و کود گیاه به کار می روند، غیرمجاز هستند. البته این ممنوعیت موقت بود ولی به دنبال آن سازمان غذا و دارو (FDA) قانونی ارائه نمود که در سال ۲۰۱۲ به تصویب مجلس نمایندگان و کنگره ایالات متحده رسید. در بخش جدیدی از این قانون تحت عنوان “داروهای مخدّر صناعی،” ۳۱ ماده مختلف به طور دائم غیرمجاز اعلام شد که شامل ۱۷ کاتینون صناعی بود ولی سنای آمریکا تنها با ممنوعیت دو کاتینون موافقت کرد: مِفِدرون و MDPA. در برخی ایالتها متیلون و در ایالتهای دیگر تعداد بیشتری از کاتینونهای صناعی به این فهرست اضافه شده است.
تعداد تماسهای تلفنی با مرکز کنترل مسمومیتهای آمریکا در ارتباط با نمک حمام در سال ۲۰۱۰ تنها ۳۰۴ مورد بود که در سال ۲۰۱۱ به ۶۱۳۶ تماس تلفنی افزایش یافت ولی با اعمال محدودیتها در سال ۲۰۱۲ به ۲۶۵۴ تماس تلفنی رسید. آمارفوق نشان دهنده معروفیت فزاینده این نوع داروها پیش از اعمال محدودیت است. این نشان می دهد که اعمال محدودیتها تأثیر چشمگیری بر میزان مصرف نمک حمام داشته است.
مواد شبه حشیش صناعی: موادی مانند “اسپایس و کادو[6]” که در اینترنت و فروشگاههای مختلف در بیشتر ایالتهای آمریکا قابل تهیه هستند، در واقع فاقد ترکیبات ماری جوانا هستند ولی با توجه به شباهت ساختار شیمیایی به آنها شبه حشیش صناعی گفته می شود. مصرف این داروها نیز به دلیل اتصال به گیرنده های حشیش در داخل بدن، اثرات مشابهی ایجاد می کند. در حال حاضر بیش از 250 ماده شبه حشیش صناعی در بازار وجود دارند که بیشتر آنها در آزمایشگاههای تحقیقاتی تولید شده اند. به عنوان نمونه، یکی از این ترکیبات با نام شیمیایی JWH-018 اولین بار در آزمایشگاهی در دانشگاه کلمسون توسط دکتر جان دبلیو هافمن تولید شد. برخی از این ترکیبات دارای اثرات بی حس کنندگی و یا ضد التهابی هستند. نمونه آن HU-210 است که اثر شبه حشیش آن ۱۰۰ تا ۸۰۰ برابر THC (۵ تا ۴۵ برابر ماری جوانا) گزارش شده ولی بی حس کننده قدرتمندی نیز به شمار می آید.
شکل پنج- نامهای تجاری مشابه از محصولاتی که معمولاً حاوی ۱ تا ۳ گرم ماده گیاهی خنثی هستند که با انواع ترکیبات شبه حشیش صناعی ممزوج شده است.
اثرات مواد شبه حشیش صناعی شبیه ماری جوانا بوده و بیشتر توهم زا هستند. این اثرات ممکن است در مواد و اشخاص مختلف از 10 دقیقه تا 2 ساعت ادامه یابند. به نظر میرسد اتصال این مواد به گیرنده های CB1 و CB2 بهتر و طولانی تر از حشیش است. بسیاری از این ترکیبات دارای بیشترین قدرت اتصال[7] به گیرنده شماره یک حشیش (CB1) و بهترین از نظر انتخابی بودن[8] برای CB1 نسبت به CB2 هستند.
هیچ یک از این داروها مراحل لازم برای تأیید مصرف در انسان را طی نکرده اند و به قول دکتر هافمن مصرف آنها توسط انسان مانند بازی رولت روسی است. موارد متعددی از تصادفات رانندگی، خودکشی و مراجعه به درمانگاه اورژانس به دلیل اضطراب، حملات پانیک، تپش قلب، عوارض تنفسی، پرخاشجویی، نوسانات خُلقی، توهم و پارانویا به دنبال مصرف مواد شبه حشیش گزارش شده است.
در حال حاضر دولت فدرال آمریکا و بیشتر ایالتهای آن کلیه ترکیباتی را که قادر به اتصال به گیرنده CB1 هستند، به همراه نمکها، ایزومرها، مشتقات، و مواد مشابه آنها غیرمجاز اعلام کرده اند.
کوکائین+ لوامیزول: به نظر می رسد لوامیزول (داروی ضد کرم که بیشتر مصارف دامپزشکی دارد) دوپامین مغز را در مسیر پاداش[9] افزایش می دهد و احتمالاً منجر به تشدید اثرات کوکائین می شود.. بیش از 70% کوکائین موجود در بازار به حالت ترکیب با لوامیزول است که مصرف آن منجر به کاهش شدید سلولهای سفید خون و سرکوب ایمنی بدن می شود. بیمار اغلب با عفونتهای معمولی نیز مشکل پیدا می کند و ممکن است دچار عفونتهای مرگبار شود. علائم و نشانه های مصرف کوکائین- لوامیزول شامل تب بالا، لرز، ضعف، تورم غدد لنفاوی، زخم های دردناک دهان و مقعد و عفونتهایی که بهبود نمی یابند مانند آبسه های جلدی، برفک دهان و ذات الریه است.
نوشیدنی های انرژی زای الکلی[10]: این نوشیدنی ها حاوی 4 تا 8 درصد الکل و مقداری شکر و یک ماده طعم دهنده هستند. بیشترین مشتری آنها نوجوانانی هستند که قادر به تهیه نوشیدنی با درصد الکل بالاتر نیستند و یا آبجو دوست ندارند. با اینکه تولید و فروش این نوشیدنی ها پیش از این ممنوع اعلام شده بود، اخیراً انواع جدیدتر با کافئین کمتر مجدداً وارد بازار شده اند. احتمال نوشیدن افراطی و رفتارهای مخاطره آمیز در کسانی که “الکوپاپ” می نوشند دو برابر بیشتر از مشتریان سایر نوشیدنی های الکلی است.
در حال حاضر الکل از نظر رفتارهای مخاطره آمیز با امتیاز 72 خطرناک ترین ماده قابل سوء مصرف تلقی می شود و هروئین (55) و کراک (54) در رتبه های دوم و سوم قرار دارند. مسمومیت با ترکیبات مختلف حاوی الکل، از انواع مایع ضدعفونی کننده و شربت سرفه گرفته تا آدامس و شکلات حاوی وُدکا، و حتی تامپون واژینال حاوی الکل موسوم به تامپکس که اخیراً پسران نیز به شکل مقعدی (الکل انما) مصرف می کنند، به یکی از رایج ترین علل مراجعات نوجوانان به درمانگاه اورژانس بدل گشته است.
برومو- دراگون فلای: داروی توهم زای به شدت قدرتمند (یک و نیم برابر ال- اس- دی و 300 برابر مسکالین) و طولانی اثر (چندین روز) از خانواده فن اتیل آمین هاست. شروع تأثیر دارو ممکن است تا 6 ساعت به طول بیانجامد و اثر دارو تا 2 یا 3 روز باقی بماند. این دارو در ایالات متحده غیرمجاز نیست ولی بر اساس قانون جدید در صورت مصرف به عنوان ماده مخدّر توسط انسان، غیرمجاز محسوب می شود. نحوه مصرف آن مشابه ال- اس- دی و به شکل بلاترز است (یک تکه کاغذ یا یک حبه قند یا تکه ای ژلاتین آغشته به دارو که در دهان گذاشته و سپس بلعیده می شود، هر چند به دلیل جذب سریع زیر زبانی، حتی در صورت تف کردن نیز مقدار زیادی از دارو جذب می شود). گزارش شده که یک مرد سوئدی بدنبال مصرف مقدار زیادی برومو- دراگون فلای، انگشتان دست و پای خود را قطع کرده و خورده است! این دارو به دلیل انقباض عروقی منجر به سیاه شدن (قانقاریا: گانگرن) اندامها می شود که ممکن است چندین هفته پس از مسمومیت دارویی رخ دهد.
دی متوکسی فن اتیلامین (2C): داروهای گروه 2C به دلیل ایجاد توهم بینایی همراه با سرخوشی با ترکیب تریپتامین و MDMA مقایسه شده و مانند اکستاسی در گروه داروهای امپاتوژن- انتاکتوژن طبقه بندی شده اند. مصرف کننده احساس صمیمیت و نزدیکی بیش از حدی با دیگران حتی غریبه ها پیدا می کند. البته مقادیر مختلف دارو اثرات متفاوتی ایجاد می کند.
فن سیکلیدین (PCP) و کتامین: پی- سی- پی در دهه 1950 به عنوان بیهوش کننده تزریقی مصرف می شد ولی تولید آن از دهه 1960 متوقف گردید. جزو داروهای گروه 2 محسوب می شود. کتامین نیز ساختمان مشابه فن سیکلیدین دارد ولی جزو گروه 3 است. کتامین در بازار به نامهای “کا،” “کای ویژه،” “ویتامین کا” و… معروف است.
فن سیکلیدین با ایجاد توهم منجر به انزوا و گوشه گیری می شود. پارانویا و رفتار تهاجمی ممکن است در برخی موارد از اسکیزوفرنی غیر قابل افتراق باشد و به همین دلیل برخی آنرا خطرناک ترین داروی مخدّر می دانند. اثرات توهم زایی کتامین کوتاه تر از ال- اس- دی و فن سیکلیدین بوده و حداکثر 1 ساعت به طول می انجامد و به همین دلیل بسیاری از نوجوانان کتامین را به سایر مواد مخدّر ترجیح می دهند.
کراتوم: درخت کراتوم بومی مناطق گرم و مرطوب مانند مالزی، تایلند، و اندونزی است. دو آلکالوئید اصلی آن میتراژینین (محرّک) و هیدروکسی میتراژینین (آرامش بخش) هستند. هیدروکسی میتراژینین به عنوان یک ضد درد قدرتمند مورد توجه قرار گرفته است. به نظر می رسد کراتوم نیز قابل سوء مصرف و اعتیادآور است. با این حال، وابستگی به کراتوم احتمالاً خفیف تر و کوتاه تر از مشتقات تریاک است. در حال حاضر کراتوم در ایالات متحده غیرمجاز نیست.
سالویا[11]: گیاهی از خانواده نعناع است. آلکالوئید اصلی آن سالوینورین آ، آگونیست انتخابی گیرنده اپیوئیدی کاپا، یک توهم زای بسیار قدرتمند است. اخیراً ترکیبات مختلف کراتوم و سالویا به وفور وارد بازار شده که همگی مجاز بوده و در صورت سوء مصرف نیز با روشهای رایج آزمایشگاهی قابل تشخیص نیستند و به همین دلیل، مشتریان اصلی آنها جوانان هستند. پتانسیل اعتیاد آوری سالویا پایین است ولی ممکن است با تشدید افکار منفی در فرد مصرف کننده عواقب غیر قابل جبرانی به بار آورد.
دکسترومتورفان: ایزومر راست گردان لوورفانول، یکی از مشتقات تریاک است که از سال 1958 به عنوان داروی ضد سرفه بدون نیاز به تجویز پزشک در دسترس همگان است. بیشترین میزان سوء مصرف در نوجوانان گزارش شده است.
کروکودیل: اثرات آن شبیه هروئین ولی بسیار ارزان قیمت است. نام شیمیایی آن دزومورفین است و معتادان آنرا با مخلوط کردن کدئین با بنزین، تینر، اسید کلریدریک، یُد و فسفر قرمز (که اغلب با خراش دادن قوطی کبریت به دست می آید!) تهیه می کنند. مصرف گسترده آن تاکنون تنها در روسیه گزارش شده است. سالانه بالغ بر صدها هزار تا یک میلیون نفر در روسیه این دارو را به داخل رگهای خود تزریق می کنند.
اُکسی: از مشتقات کوکائین و مخفف اُکسی دادو[12] و ممکن است حاوی نفت سفید یا بنزین همراه با استون، اسید باتری یا سایر مواد شیمیایی باشد. دود آن مصرف می شود و اثرش فوری است. لذت آن لحظه ای بوده و پس از استنشاق دود در عرض 5 ثانیه به اوج می رسد. اثرات ویران کننده ای دارد. پوست افراد مصرف کننده زرد می شود و کبد آنان از کار می افتد. بیمار به شدت لاغر و در عرض چند هفته شبیه جنازه می شود و در عرض یک سال فوت می کند. بیشترین مصرف اُکسی از سال 2005 و در برزیل و منطقه آمازون گزارش شده است.
داروهای مخدر نوظهور و روشهای شناسایی آنها
یک مقاله از شماره ژانویه مجله آسیب‌شناسی بالینی آمریکا به اپیدمی مواد مخدر پرداخته است. بیش‌مصرفی (overdose) از سال 2008 به شایعترین علت مرگ ناشی از مصدومیت در ایالات متحده بدل شده که شایعترین داروها در این زمینه شامل هروئین، داروهای مخدر نسخه‌ای و داروهای شبه‌تریاک صنعتی غیرمتادون است. طرفداران داروهای نوظهوری مانند کاتینونهای صنعتی (نمک حمام) و داروهای شبه‌حشیش صنعتی (Spice و K2) رو به افزایش است.
شناسایی این داروهای نوظهور، یکی از چالش‌های اصلی آزمایشگاههای سم‌شناسی بالینی است. اطلاع چندانی از این داروها و متابولیسم آنها در دست نیست. برَند این داروها دائماً در حال تغییر است و اداره غذا و دارو هیچ روشی را برای غربال‌گری آنها تأیید نکرده است.
ادرار نمونه ارجح برای غربال‌گری داروها است چون غلظت داروها در ادرار بیش از پلاسما است و پنجره تشخیصی آن هم طولانی‌تر است. محققین با مقایسه روشهای رایج تشخیص داروهای مخدر به این نتیجه رسیده‌اند که بهترین روش برای غربال بیماران مشکوک به بیش‌مصرفی، در مواردی که غربال اولیه به روش ایمونواَسی منفی باشد، انجام کروماتوگرافی مایع- طیف‌سنجی وزنی غیرهدفمند (untargeted liquid chromatography- mass spectrometry) بر روی نمونه ادرار است. محدودیت اصلی این روش، لزوم اطلاع از طیف وزنی داروی مورد نظر است.
کروماتوگرافی گاز که مدتها به‌عنوان استاندارد طلایی تشخیص داروهای مخدر مطرح بوده، می‌تواند فنتانیل و متیل‌نورفنتانیل (متابولیت 3-متیل‌فنتانیل) را تشخیص دهد ولی قادر به تشخیص هروئین یا متابولیت‌های آن و بسیاری از داروهای نوظهور نیست.
نتیجه گیری
مواد مخدر نوظهور به عنوان داروهای جدید در یک ”منطقه قانونی خاکستری“ قرار دارند که ناشی ازساختمان شیمیایی و آثار بیولوژیک ناشناخته آنهاست. تلاشهای قانونی برای کنترل توزیع این داروها عمدتاً با شکست روبرو شده زیرا همین که شناسایی و کنترل هر یک از این ترکیبات امکان پذیر می شود، ترکیبات جدید روانه بازار شده و جای آنها را می گیرند. افزایش قدرت و (در برخی موارد) اثربخشی ترکیبات نوظهور، خطر مسمومیت دارویی و واکنش های ناخواسته را افزایش می دهد. حاشیه سود قابل توجه، انگیزه ای برای فروشندگان، و سهولت دسترسی، انگیزه ای برای مصرف کنندگان است و به همین دلیل به نظر می رسد پیدایش مداوم مواد مخدر نوظهور پدیده ای است که مدتها ادامه خواهد یافت.
منابع: https://www.slideshare.net/Guedde/emerging-drugs-of-abuse-lecture-combined-092512
https://www.patientcareonline.com/article/10-cannabis-questions-primary-care
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29385414
[1] overdose
[2] گونه ای از خرده فرهنگ که در تضاد با اهمّ ارزش ها و هنجارهای فرهنگی قرار می گیرد که در بستر آنها به وجود آمده است(counterculture).
[3] Controlled Substance Analogue
[4] bath salt
[5] potency
[6] Spice & K2
[7] affinity
[8] selectivity
[9] reward pathway
[10] alcopops
[11] Salvia
[12] Oxidado (Oxi or Rust)
تست الکل