مرکز فناوری انسانی (Center for Humane Technology) نام تشکیلاتی است که اخیراً برای مبارزه با آثار منفی رسانه‌های اجتماعی، به‌ویژه فیس‌بوک، شکل گرفته است. تعدادی از مؤسسین این مرکز از کارکنان سابق گوگل و فیس‌بوک هستند. هدف این مرکز حل بحران توجه به فضای مجازی و دیجیتال به نفع انسانیت است. یکی از برنامه‌های مرکز فناوری انسانی، همکاری با رسانه عقل سلیم (Common Sense Media) برای راه انداختن کارزار علیه اعتیاد فناوری (tech addiction) است.

مطالعات متعددی درباره عوارض اینترنت انجام شده است. یکی از تازه‌ترین نمونه‌های آن، یک مطالعه از شماره دسامبر مجله PLOS ONE است که به بررسی الگوی اختلال اعتیاد به فیس‌بوک (Facebook Addiction Disorder) یا FAD در میان دانشجویان آلمانی پرداخته و نشان می‌دهد توجه بیشتر به فیس‌بوک با افزایش شیوع افسردگی، اضطراب، خودشیفتگی و تنش عصبی همراه است.

جنبه‌های مختلف اختلالات روانی مرتبط با فعالیت برخط و ناشی از فناوری در حال روشن شدن است و سازمان سلامت جهانی (WHO) و نسخه پنجم دستنامه تشخیصی و آماری اختلالات روانی موسوم به دی‌اس‌ام (DSM-5)، هر دو به موضوع اختلالات روانی مرتبط با اینترنت و بازی‌های ویدئویی توجه کرده‌اند.

پزشکان طی سال‌های اخیر در زمینه استفاده غیراصولی از گوشی هوشمند، مثلاً توسط رانندگان یا دانش‌آموزان و دانشجویان، هشدار داده‌اند و بیشترین هشدارها مربوط به فیس‌بوک است که در حال حاضر بیش از 2 میلیارد کابر دارد و بیشتر این کاربران در نظرسنجی‌ها اظهار کرده‌اند که نیاز به برخط بودن مداوم را به‌شدت احساس می‌کنند.

معیارهای پیشنهاد شده برای تعریف اختلال اعتیاد به فیس‌بوک با تعریف عمومی اختلال اعتیاد هم‌خوانی دارد و شامل اشتغال ذهنی پیوسته (salience)، افزایش تدریجی مدت زمان مشغول شدن با فیس‌بوک (تحمل، tolerance)، تغییر خلق، علائم محرومیت (withdrawal)، عود (relapse) و تعارضات بین‌فردی (interpersonal conflict) در اثر استفاده مفرط از فیس‌بوک است. میزان ابتلا به علائم جسمانی و روانی اختلال اعتیاد به فیس‌بوک در ابتدای مطالعه فوق با استفاده از معیارهای مختلف، بین 0.6 تا 4.5 درصد بود که پس از یک سال به 1.7 تا 8.4 درصد افزایش یافت.

در مطالعه دیگری در نروژ، ارقام بالاتری گزارش شده است. وجود زمینه خودشیفتگی و ترس از عقب ماندن از قافله (fear of missing out یا FOMO) از عوامل خطرساز ابتلا به این اختلال است و به‌نظر محققین، پرسش در زمینه استفاده از رسانه‌های اجتماعی باید بخشی از برنامه ویزیت بیماران مبتلا به افسردگی و اضطراب باشد.

منابع: 1 و 2 و 3