یک تست ساده برای تشخیص زودرس عفونت قارچی کریپتوکوکوس نئوفرمانس که هزینه ی آن تنها 2 دلار است، می تواند به بیماران مبتلا به ایدز کمک کند. این تست مانند تست های حاملگی است که در داروخانه ها تحت عنوان بیبی چک به فروش می رسد. انجام آن ساده است و تنها نیاز به یک یا دو قطره خون خون دارد. تفسیر نتیجه نیز ساده است. یک خط منفی و دو خط مثبت است. آزمایش بر روی مایع نخاعی یا حتی ادرار هم قابل انجام است.
این آزمایش، سنجش جریان جانبی آنتی ژن کریپتوکوکی (Cryptococcal Antigen Lateral Flow Assay) یا CrAg LFA نام دارد و توسط یک شرکت کوچک آمریکایی در نورمن، اکلاهوما، به نام Immuno Mycologics, a.k.a. Immy ساخته شده است. تست نیاز به هیچ دستگاه یا امکانات تخصصی، و حتی یخچال ندارد.
فرد موزایا، راننده ی تاکسی 26 ساله اوگاندایی، تا چند هفته پیش نمی دانست مبتلا به ایدز است. یک روز صبح در ماه ژانویه تصمیم گرفت به پزشک مراجعه کند. مدتی بود سرش درد می کرد، اما آن روز دیگر نتوانست تحمل کند. او در بیمارستان بستری شد. به او گفتند ایدز گرفته و علت سردرد او یک عفونت قارچی موذی (فرصت طلب) به نام کریپتوکوکوس نئوفرمانس است.
کریپتوکوک در افراد سالم مشکل خاصی ایجاد نمی کند اما در افرادی که ایمنی سلولی آنان مختل شده باشد، مانند مبتلایان به عفونت HIV و ایدز، این قارچ فرصت می یابد تا رشد کند و در مغز و نخاع منتشر شود. در نتیجه، حجم مایع مغزی نخاعی به تدریج افزایش می یابد و بیمار دچار سردرد، کاهش شنوایی و اختلال بینایی می شود. آن روز، وقتی موزایا بستری شد، تقریباً کور و کر شده بود.
دکتر روبن کیگوندو، متخصص بیماری های عفونی، سر موزایا را میان دو دست خود گرفته بود و مانند کسی که تازه یک معدنچی را از میان آوار بیرون کشیده است، فریاد می زد: “صدای منو می شنوی فرد؟” چند لحظه بعد، فرد مانند افراد ناشنوا با صدای بلند، طوری که همه در داخل بخش شنیدند، داد زد:”خوب شدم دکتر!” او مانند جنینی که داخل شکم مادر جمع می شود، زانوهایش را داخل شکم خود جمع کرده بود تا دکتر کیگوندو مقداری از مایع نخاعی او را از بین مهره های کمرش بکشد.
پونکسون لومبار (LP) عملی است که برای کشیدن مایع نخاعی انجام می شود. این کار علاوه بر اثر درمانی، ارزش تشخیصی هم دارد. بر اساس جدیدترین گزارش آژانس جهانی مبارزه با ایدز (Unaids) در حال حاضر بیش از 15 میلیون نفر در سراسر جهان داروی ضدایدز مصرف می کنند. تعداد موارد جدید بیماری از سال 2000 تاکنون 35% کاهش یافته و مرگ و میر ناشی از ایدز نیز کمتر شده است. به نظر می رسد اپیدمی ایدز رو به پایان است.
افرادی مانند موزایا زیاد هستند. درمان آنان مشکل است و در اغلب موارد منجر به فوت می شود. برخی صاحبنظران معتقدند عفونت کریپتوکوکی یکی از نقاط کور اپیدمی ایدز است. تعداد کل مبتلایان به ایدز در جهان 37 میلیون نفر تخمین زده شده که تنها کمتر از نیمی از آنان تحت درمان هستند. همچنین حدود یک چهارم کسانی که درمان ضدایدز را آغاز می کنند، در عرض 2 سال از ادامه ی آن منصرف می شوند، که علت اصلی آن انگ (برچسب) ایدزی بودن است.
مرگ و میر ناشی از مننژیت کریپتوکوکی در جهان حدود 300 هزار نفر در سال است. حدود 20% مبتلایان به ایدز در اثر مننژیت کریپتوکوکی فوت می کنند. مسئولین امیدوارند با تشخیص زودرس این عفونت بتوانند جلوی بسیاری از این مرگ ها را بگیرند. تاکنون 16 کشور غربالگری آنتی ژن کریپتوکوکی را در سطح ملی توصیه کرده اند و برای آن برنامه هایی در دست اجرا دارند. اما برنامه ی غربالگری واقعی تنها در رواندا اجرا شده است. برخی سیاست گذاران اجرایی تصور می کنند با اجرای برنامه ی غربالگری HIV، عفونت کریپتوکوکی نیز کنترل خواهد شد. سازمان خیریه نیز ترجیح می دهند در پروژه های بالادست مانند تولید واکسن HIV سرمایه گذاری کنند.