وقتی وارد مطب پزشکان میشویم، ممکن است این پرسش به ذهن خطور کند که هر یک از افراد حاضر در اتاق انتظار به چه دلیل مراجعه کرده اند؟ بیشتر افراد تنها وقتی دکتر میروند که مشکل جدیدی پیدا کرده و به دنبال یک تشخیص یا درمان فوری باشند. اما برخی دیگر خواهند گفت که مشکل قدیمی دارند و هر از گاهی به پزشک سر میزنند تا وضعیت خود را پیگیری کنند. به ندرت در این میان به افرادی برمیخوریم که هیچ مشکلی ندارند و به نظر میرسد سالم هستند. آنها خواهند گفت برای چکاپ آمده اند و هر سال یا هر دو تا سه سال یکبار این کار را میکنند.
فاصله چکاپ باید چقدر باشد؟
در گذشته گفته میشد چکاپ بهتر است هر سال یکبار انجام شود. اخیراً سازمانهای معتبری مانند انجمن پزشکی آمریکا توصیه میکنند چکاپ افراد سالم قبل از 40 سالگی هر 5 سال یکبار انجام شود و سپس این فاصله به هر 3-1 سال کاهش یابد. افراد جوانتر از 40 سال معمولا کمتر دچار بیماریهایی میشوند که بتوان با چکاپ تشخیص داد و اگر هم بیمار شوند معمولا با علامتهایی همراه است که منجر به مراجعه پزشکی میشود. بنابراین به نظر میرسد چکاپ سالیانه در افراد جوانتر از 40 سال مقرون به صرفه نیست و به علاوه باعث نگرانی و اضطراب بی مورد نیز خواهد شد.
هدف از چکاپ چیست؟
1) پیشگیری اولیه ( مانند تزریق واکسن )
2) شناسایی عوامل خطرساز بیماریهای مزمن شایع
3)تشخیص بیماریهایی که علائم واضح و آشکاری ندارند ( پیشگیری ثانویه مانند اندازه گیری فشارخون، آزمایش کلسترول یا انجام پاپ اسمیر در بانوان )
4) مشاوره پزشکی در جهت کمک به ترک رفتارهای ناسالم و مخاطره آمیز و تشویق رفتارهای سالم
5) تجدید و به روز شدن اطلاعات پرونده پزشکی
6) تقویت روابط پزشک و بیمار
چکاپ چگونه انجام میشود؟
چکاپ معمولا شامل به روز رسانی اطلاعات پرونده پزشکی شما است. سوالهایی که پزشک ممکن است از شما بپرسد شامل تاریخ و نتایج چکاپ قبلی، شرحی از سابقه بیماری در خانواده، سابقه بیماری خودتان و داروهایی که مصرف میکنید، اطلاعاتی درباره محل کار و سکونت و عاداتی مانند ورزش، سیگار، … و همچنین اعمال طبیعی بدن مانند اجابت مزاج یا الگوی خواب است.
در مرحله بعدی معاینه انجام میشود و آزمایشهایی درخواست میگردد. نوع معاینات و تعداد آزمایشها بستگی به سن، جنس، و اطلاعات به دست آمده از شرح حال دارد. بیشتر اختلاف نظرها در مورد اجزای چکاپ به همین قسمت مربوط میشود. به همین دلیل کارگروه ویژه ای (USPSTF) در وزارت بهداشت ایالات متحده تشکیل شده که خلاصه نظرات آن در جدول پایانی مشاهده میشود.
چه آزمایشهایی در چکاپ ضروری نیست؟
برخلاف آنچه مرسوم بوده، امروزه انجام آزمایش هموگلوبین، تستهای بیوشیمیایی مختلف مانند اسیداوریک، تجزیه ادرار، تست بینایی و شنوایی تا 75 سالگی، نوار قلب، و همچنین غربالگری از نظر سرطان تخمدان و پروستات، دیگر توصیه نمیشود.
39-19 سالگی
چه آزمایشهایی باید انجام شود؟
فاصله چکاپ هر 5 سال در آقایان و هر 5-3 سال در خانمها است. اندازه گیری وزن، قد، فشار خون، معاینه سینه خانمها ( هر 3 سال از 20 سالگی )، کلسترول خون، پاپ اسمیر ( هر سال یک بار و پس از 3 نوبت جواب منفی، هر 3 سال یکبار)، و آزمایش بیماریهای آمیزشی در گروههای پر خطر انجام میشود. توصیه های پزشکی شامل افزایش فعالیت جسمانی، رژیم غذایی سالم شامل کاهش مصرف غذاهای پرچرب، مصرف مکمل اسید فولیک در خانمها، ترک سیگار، استفاده از کمربند ایمنی حین رانندگی، اجتناب از رانندگی در حالت مستی، رابطه زناشویی سالم و پیشگیری از بارداری ارائه میشود.
تزریق چه واکسن هایی الزامی است؟
واکسیناسیون شامل یادآور دیفتری و کزاز هر 10 سال، واکسن آبله مرغان در افرادی که سابقه آبله مرغان ندارند و آزمایش آنتی بادی واریسلا در آنان منفی است ( در ایران اختیاری است )، واکسن سرخجه در افرادی که قبلأ به این بیماری مبتلا نشده باشند ( در ایران اختیاری است )، واکسن هپاتیت ” ب “، و آنفلوانزا ( اختیاری ) است. در گروههای پرخطر تزریق واکسن پنوموکوک ( مانند افراد فاقد طحال )، آنفلوانزا، و هپاتیت ” آ ” الزامی است.
64-40 سالگی
چه آزمایشهایی باید انجام شود؟
فاصله چکاپ هر 5 سال در آقایان و هر 5-3 سال در خانمها است. ارزیابی فرد از نظر خطراتی که وی را تهدید میکند، اندازه گیری وزن، قد، فشار خون، معاینه سینه خانمها ( هر سال )، کلسترول خون، پاپ اسمیر ( هر 3 سال یک بار پس از 3 نوبت جواب منفی )، ماموگرافی ( 49-40 سالگی اختیاری، 75-50 سالگی الزامی هر سال یک بار )، غربالگری از نظر سرطان روده بزرگ، دیابت و بیماریهای آمیزشی در گروههای پر خطر انجام میشود. توصیه های پزشکی شامل افزایش فعالیت جسمانی، رژیم غذایی سالم شامل کاهش مصرف غذاهای پرچرب، ترک سیگار، استفاده از کمربند ایمنی حین رانندگی، اجتناب از رانندگی در حالت مستی، و مصرف مکملهای هورمونی پس از یائسگی ارائه میشود.
تزریق چه واکسن هایی الزامی است؟
واکسیناسیون شامل یادآور دیفتری و کزاز هر 10 سال، و واکسن آنفلوانزا ( اختیاری ) است. در گروههای پرخطر تزریق واکسن پنوموکوک، آنفلوانزا، و هپاتیت ” آ ” و ” ب ” الزامی ا
ست. اقدامات دیگر شامل مصرف روزانه آسپرین در افرادی است که در معرض خطر یا دارای سابقه بیماری قلبی هستند
| کودکان | خانمهای باردار | خانمها | آقایان | |
| ü | غربالگری آنوریسم آئورت شکمی ( سونوگرافی ) | |||
| ü | ü | ü | مشاوره رفتارهای مخاطره آمیز | |
| ü | ü | آسپرین برای پیشگیری از حمله قلبی | ||
| ü | آزمایش ادرار از نظر باکتریوری بدون علامت | |||
| ü | معاینه سینه ( ماموگرافی ) | |||
| ü | ü | تشویق به تغذیه کودک با شیر مادر | ||
| ü | پاپ اسمیر | |||
| ü | ü | آزمایش کلامیدیا | ||
| ü | ü | آزمایش مدفوع از نظر خون مخفی | ||
| ü | پیشگیری از پوسیدگی دندان ( فلوراید خوراکی ) | |||
| ü | ü | غربالگری از نظر افسردگی | ||
| ü | ü | آزمایش قند خون | ||
| ü | ü | توجه به رژیم غذایی سالم | ||
| ü | ü | آزمایش سوزاک | ||
| ü | پیشگیری از سوزاک چشمی ( نوزادان ) | |||
| ü | آزمایش هپاتیت ” ب “ | |||
| ü | ü | اندازه گیری فشارخون | ||
| ü | ü | ü | ü | آزمایش ” اچ- آی- وی “ |
| ü | آزمایش کم خونی فقر آهن | |||
| ü | پیشگیری از کم خونی فقر آهن ( شیرخواران ) | |||
| ü | ü | آزمایش چربی خون | ||
| ü | ü | ارزیابی از نظر چاقی | ||
| ü | آزمایش پوکی استخوان پس از یائسگی | |||
| ü | آزمایش گروه خون ” ار- هاش “ | |||
| ü | ü | ü | آزمایش سیفیلیس | |
| ü | ü | ü | مشاوره ترک سیگار | |
| ü | معاینه چشم ( قبل از 5 سالگی ) | |||
| ü | آزمایش کم خونی سلول داسی شکل ( نوزادان؛ در ایران الزامی نیست ) | |||
| ü | ü | آزمایش تالاسمی ( ایران ) | ||
| ü | ü | ü | ü | پیشگیری از گواتر ( ید خوراکی؛ ایران ) |
References http://www.ahrq.gov/clinic/prevenix.htm Agency for Healthcare Research and Quality U.S. Preventive Services Task Force http://www.emedicinehealth.com/checkup/article_em.htm