آزمایش بر بالین بیمار (point of care testing) از بزرگترین دستاوردهای طب نوین محسوب می‌شود. افزایش بهره‌وری و کاهش زمان انجام آزمایش (turnaround time) در کنار کاهش هزینه‌ها باعث شده طی سال‌های اخیر موضوع کیت‌های خانگی مورد توجه روزافزون قرار گیرد. بااین‌حال، مانند بسیاری از فناوری‌ها، این فناوری نیز دارای محدودیت‌ها و معایبی است که اگر به آن‌ها توجه نشود، می‌تواند مخرّب و حتی مرگبار باشد. لزلی مک‌کلارگ، گزارش‌گر و تهیه‌کننده برنامه‌های علمی رادیو ملی آمریکاست که در یکی از برنامه‌های این رادیو به موضوع فوق پرداخته است. هدف اصلی او این است که شنوندگان رادیو بتوانند تصمیم‌های سالم‌تری درباره زندگی خود بگیرند.
تعداد استارت‌آپ‌ها و شرکت‌هایی که با طراحی آزمایش‌های خودانجام (Do-it-yourself testing یا DIY tests) در تلاش برای آوردن آزمایشگاه به خانه‌های مردم هستند به سرعت در حال افزایش است. انجام سریع و آسان در هر ساعت از شبانه‌روز بدون نیاز به مراجعه پزشکی، سادگی تفسیر و هزینه پایین، مزیت‌هایی است که باعث شده مشتری این تست‌ها افزایش یابد.
در ماه نوامبر گذشته، در برنامه شارک تانک (Shark Tank) با شرکت خبره‌های نوآوری و کارآفرینی، یکی از شرکت‌کننده‌ها به‌نام جولیا چیک در جمع سرمایه‌گذاران به معرفی محصولات شرکت EverlyWell پرداخت: “این محصولات بازار 25 میلیارد دلاری آزمایشگاه را متحول خواهد کرد چون ساده، راحت و مفید است.” داور برنامه به‌نام لوری گرینر، معروف به ملکه QVC (شبکه تلویزیونی آمریکایی مخصوص خرید‌های خانگی)، معتقد است طراحی و ساخت این محصولات هوشمندانه انجام شده است: “این محصولات به مردم اجازه می‌دهد بعض چیزها را خودشان چک کنند.” وقتی چیک برنامه را ترک می‌کرد، یک قرارداد میلیون دلاری با خود داشت.
البته این تلویزیون است و برخی پزشکان معتقدند آن‌چه EveryWell می‌گوید بیشتر از آن چیزی است که می‌تواند انجام دهد. پرفروش‌ترین محصول این شرکت، آزمایش حساسیت غذایی است که به‌ویژه در ناحیه ساحلی سان‌فرانسیسکو طرفداران زیادی دارد. یکی از ساکنین این منطقه به‌نام رجینا دو می‌گوید این کیت زندگی او را تغییر داده است. او سال‌ها به‌دلیل درد شکم، سردرد و مشکلات پوستی از کار افتاده بود. او می‌گوید: “احساس نکبت می‌کردم. بی‌اختیار خود را می‌خاراندم.”
دکترها نمی‌دانستند مشکل کجاست. در نهایت رجینا پیش یک متخصص آلرژی رفت و او یک آزمایش درخواست کرد. ولی شرکت بیمه آن آزمایش 700 دلاری را پوشش نمی‌داد و این موضوع برای رجینا یک فاجعه بود. به‌همین دلیل، او به سراغ اینترنت رفت و با پرداخت چند دلار توانست کیت EverlyWell را بخرد.
او طبق بروشور داخل بسته، یک سوزن را به نوک انگشت خود زد و چند قطره از خون خود را روی یک کارت سفید قرار داد. همه این مراحل در عرض 20 دقیقه انجام شد و او پس از چند روز، یک ایمیل دریافت کرد که از او می‌خواست از گلوتن، لبنیات و حبوبات سبز پرهیز کند. همین.
علائم بهبود به‌سرعت آشکار شد. در عرض چند هفته، اولین بار پس از هشت سال، رجینا حس می‌کرد دوباره یک آدم نرمال است.
آزمایش حساسیت غذایی با این هدف انجام می‌شود که واکنش دستگاه ایمنی افراد را در مقابل انواع غذاها بسنجد. این واکنش معمولاً به شکل تولید پروتئین‌هایی به‌نام پادتن یا آی‌جی‌جی (IgG، ایمونوگلوبولین جی) است. شرکت EverlyWell در وبسایت خود توضیح داده که وجود این پادتن‌ها در خون می‌تواند به‌طور بالقوه عامل مشکلاتی مانند سردردهای میگرنی، یا نشانگان روده تحریک‌پذیر باشد و برای این ادعا شواهدی نیز ارائه کرده است.
کیت‌های EverlyWell به تأیید اداره غذا و دارو (FDA) نرسیده است. در واقع، این اداره هیچ نظارتی روی بسیاری از کیت‌های آزمایش خانگی ندارد. آکادمی آلرژی، آسم، و ایمونولوژی آمریکا (AAAAI)نیز آزمایش آی‌جی‌جی را روش معتبری برای تشخیص حساسیت غذایی (عدم تحمل غذا) نمی‌داند. طبق اعلام وبسایت این آکادمی، “باید به این نکته مهم توجه شود که تاکنون کارایی این آزمایش در دستیابی به آن‌چه ادعا می‌شود، هرگز از نظر علمی به اثبات نرسیده است. شواهدی که اغلب در حمایت از این آزمایش‌ها مطرح می‌شود، قدیمی است و در مجلات نامعتبر منتشر شده و بسیاری از آن‌ها در مورد پادتن به‌کاررفته در آن آزمایش خاص صدق نمی‌کند. وجود پادتن در خون افراد می‌تواند یک پاسخ طبیعی به تماس با غذا باشد.”
دکتر نها شاه، متخصص روماتولوژی و ایمونولوژی از دانشگاه استنفورد، به قضیه مشکوک است: “چیزی که نداریم اثبات این ادعاست که وجود آی‌جی‌جی ضد یک غذای خاص به این معنی است که آن غذا عامل ایجاد علائم شماست.” او از خواهر خود می‌گوید که یکی از این کیت‌ها را خریداری کرد و بعد به او گفته شد اره‌ماهی نخورد: “همه ما گیاه‌خوار هستیم و هیچ دلیلی ندارد خواهرم در خون خود آی‌جی‌جی ضد اره‌ماهی داشته باشد.”
دکتر شاه می‌گوید بالا بودن آی‌جی‌جی ممکن است به این دلیل ساده باشد که شما آن غذا را قبلاً خورده‌اید و لزوماً نشان‌دهنده واکنش منفی شما نسبت به آن غذا نیست. او به همین دلیل این آزمایش را به بیماران خود توصیه نمی‌کند. توصیه او این است که بیماران به جای دور ریختن پول خود، از رژیم غذایی حذفی استفاده کنند. در این رژیم، غذاهای حساسیت‌زای شایع از برنامه غذایی حذف می‌شود و اثرات این کار به‌تدریج آشکار می‌شود.
دکتر ماریا فرانسیس، مدیر اجرایی و مسئول فنی شرکت EverlyWell، از محصولات این شرکت به عنوان اولین گام‌های ارزشمند برای بیماران، برای این‌که بتوانند سلامت خود را در دستان خود بگیرند، دفاع می‌کند: “این آزمایش در بسیاری از موارد پلی است بین علائم مبهم و یک طرح عملی که شما به کمک پزشک خود خلق می‌کنید.” شرکت EverlyWell هم توصیه می‌کند بیماران، نتایج آزمایش را با رژیم غذایی حذفی تأیید کنند.
تینا هیلمن، سخنگوی EverlyWell، در یک ایمیل می‌نویسد: ” EverlyWellمی‌داند که AAAAI هیچ نوع آزمایش حساسیت غذایی را به رسمیت نمی‌شناسد، ولی AAAAI که همه جامعه پزشکی نیست و نمی‌تواند به جای همه پزشکان حرف بزند. هزاران پزشک در ایالات متحده این آزمایش‌ها را درخواست می‌کنند.”
شرکت EverlyWell، علاوه بر آزمایش آی‌جی‌جی، 22 نوع کیت دیگر نیز تولید می‌کند که انواع آزمایش از کلسترول تا تستوسترون را در بر می‌گیرد. استارت‌آپ‌های دیگری مانند LetsGetChecked، Thorne، و Health Test Express نیز مجموعه‌ای از کیت‌های مشابه را ارائه می‌دهند. نتایج برخی آزمایش‌های خانگی، مانند کیت‌های تشخیص بیماری‌های آمیزشی (STD)، ممکن است درست باشد. بااین‌حال پزشکان نگران بازار روبه‌رونقی هستند که تحت نظارت اداره غذاودارو نیست. نگرانی دیگر، نحوه واکنش بیماران در مقابل اطلاعاتی است که به آنان داده می‌شود.
به‌نظر دکتر نورمن پارادیس، متخصص آزمایشگاه از کالج دارتموث، بسیاری از این کیت‌ها مانند معجون‌هایی که در بساط فروشنده‌های دوره‌گرد یافت می‌شود، از خاصیت دارونما (پلاسبو) استفاده می‌کنند. او به فرآورده خاصی اشاره نمی‌کند و منظورش صنعت کیت‌های خانگی به‌طورکلی است.
به‌عبارت دیگر، صرفاً این اعتقاد که یک آزمایش معتبر است و اقدام براساس نتیجه آن منجر به احساس بهبود می‌شود. ازسوی دیگر، پارادیس نگران است که واکنش بیماران نسبت به نتایج این آزمایش‌ها غیرقابل پیش‌بینی باشد. بیمار ممکن است با اطلاع از کمبود ویتامین D خود، مقدار مسمومیت‌زا از یک فرآورده این ویتامین را مصرف کند. گاهی بیماران برداشت درستی از نتایج ندارند و دنبال درمان‌های غیرضروری یا غلط می‌روند.
پارادیس می‌گوید: “مثلاً فرض کنید نتیجه یک آزمایش نشان دهد شما سرطان روده بزرگ دارید. و بعد، شما بروید و کولونوسکوپی کنید و در حین این عمل دچار آسیب شوید. خُب، در واقع آن آزمایش باعث این آسیب شده است.”
به‌نظر او این مسئله‌ای است که حتی در مواردی که آزمایش غیرضروری توسط پزشک درخواست می‌شود، ممکن است روی دهد.
به‌قول دکتر گیلبرت ولچ، نویسنده کتاب تشخیص افراطی: زدن برچسب بیماری برای یافتن سلامت، “راه شما به سلامت قابل آزمایش نیست.”
او توصیه می‌کند برای علائمی که دلیل مشخصی ندارند، این نصیحت قدیمی و فراموش‌شده مادربزرگ‌ها را آویزه گوش کنیم: غذای خوب، خواب منظم و کمی ورزش.
منبع: